Podstawa programowa i ramowy plan nauczania – więcej elastyczności i kreatywności
Polska szkoła potrzebuje zmian – dużych i małych, systemowych, ale też pozornie drobnych. Na początek potrzebuje jednak oddechu i powiewu świeżego powietrza, po latach zaciskania gorsetu centralnej regulacji i kontroli. Z tego powodu stworzyliśmy pakiet 10 rozwiązań na pierwsze 100 dni nowego rządu, czyli zestaw propozycji na nowe otwarcie dla szkoły. Dziś prezentujemy trzecią z nich. Obecnie Obowiązująca obecnie nadmiernie rozbudowana podstawa programowa usztywnia proces nauczania i wymaga modyfikacji. W pierwszym kroku należy ograniczyć szczegółowe treści przedmiotowe i liczbę wymagań, by zapewnić równowagę między ilością wiedzy a umiejętnościami i postawami, które szkoła XXI wieku ma rozwijać. Równocześnie należy rozpocząć prace nad unowocześnioną podstawą, zbudowaną wokół kompetencji kluczowych i wymagań ogólnych – przedmiotowych oraz uniwersalnych, rozwijanych na wielu przedmiotach i w różnych blokach dziedzinowych. Aby umożliwić nauczycielom dostosowanie procesu nauczania do rzeczywistych potrzeb dzieci i młodych ludzi z danej klasy czy szkoły, należy także uelastycznić plany nauczania. W obowiązujących w szkołach ramowych planach nauczania liczba godzin przedmiotów w każdej z klas jest teraz wyznaczona „na sztywno”. Zmniejszono też liczbę godzin do dyspozycji dyrektora oraz określono zamknięty i wąski katalog zajęć, na które można je przeznaczyć. Kolejną przeszkodą jest to, że praktycznie nie ma możliwości realizowania zajęć w blokachprzedmiotowych – zajęcia muszą być prowadzone przez nauczycieli posiadających kwalifikacje przedmiotowe, trzeba też ustalać oceny klasyfikacyjne z każdego przedmiotu wchodzącego w skład bloku. Nie można ich także prowadzić w grupach różnowiekowych, zgodnie ze specyfiką samych zajęć i ich metodyką (np. metoda projektu), rodzajem treści programowych czy potrzebami dzieci. Jak to zmienić? Do pobrania Przeczytaj pozostałe propozycje.
Pensje nauczycieli – wzrost o 20% od zaraz
Polska szkoła potrzebuje zmian – dużych i małych, systemowych, ale też pozornie drobnych. Na początek potrzebuje jednak oddechu i powiewu świeżego powietrza, po latach zaciskania gorsetu centralnej regulacji i kontroli. Z tego powodu stworzyliśmy pakiet 10 rozwiązań na pierwsze 100 dni nowego rządu, czyli zestaw propozycji na nowe otwarcie dla szkoły. Dziś prezentujemy drugą z nich. Obecnie Wynagrodzenie polskiego nauczyciela rozpoczynającego pracę w zawodzie jest najniższe w Unii Europejskiej. Przy obecnym poziomie płac ludzi, od których najwięcej zależy w całym systemie oświaty, żadne zmiany prawne i organizacyjne nie pomogą szkole. Jak to zmienić? Do pobrania Przeczytaj pozostałe propozycje.
Likwidacja luki oświatowej – zwiększenie subwencji
Polska szkoła potrzebuje zmian – dużych i małych, systemowych, ale też pozornie drobnych. Na początek potrzebuje jednak oddechu i powiewu świeżego powietrza, po latach zaciskania gorsetu centralnej regulacji i kontroli. Z tego powodu stworzyliśmy pakiet 10 rozwiązań na pierwsze 100 dni nowego rządu, czyli zestaw propozycji na nowe otwarcie dla szkoły. Dziś prezentujemy pierwszą z nich. Obecnie Wysokość części oświatowej zasilającej w ramach subwencji ogólnej budżety jednostek samorządu terytorialnego, pokrywa coraz mniejszą część lokalnych wydatków na edukację. Jeszcze kilkanaście lat temu subwencja oświatowa stanowiła 2,5% produktu krajowego brutto, obecnie jej udział w PKB spadł poniżej 2%. Samorządy muszą więc przeznaczać na edukację coraz większą część środków własnych, a te kurczą się na skutek finansowych trudności samorządów, w tym zmian podatkowych ograniczających dochody własne (zwłaszcza PIT), nowych zadań nakładanych na przez państwo oraz wysokiej inflacji. Jak to zmienić? Do pobrania Przeczytaj pozostałe propozycje.
10 rozwiązań na 100 dni – nowe otwarcie dla edukacji
O inicjatywie Polska szkoła potrzebuje zmian – dużych i małych, systemowych, ale też pozornie drobnych. Na początek potrzebuje jednak oddechu i powiewu świeżego powietrza, po latach zaciskania gorsetu centralnej regulacji i kontroli. Po wielkich reformach, które wdrożono, zanim ktoś zbadał rzeczywiste problemy i zastanowił się, czy takie zmiany są w ogóle potrzebne. Szkoła musi wreszcie złapać oddech. Prezentowany tu pakiet propozycji to przepis na nowe otwarcie dla szkoły. To zestaw działań ratunkowych, możliwych do realizacji w krótkim czasie – w ciągu umownych 100 dni. Ich szybkie podjęcie pokaże determinację nowego rządu i da poczucie zmiany klimatu w polskiej edukacji. Ułatwi też spokojną pracę nad bardziej skomplikowanymi, długofalowymi i głębszymi zmianami. Nasze propozycje kierujemy do prodemokratycznych ugrupowań politycznych, a także wszystkich osób współtworzących polską szkołę i czujących odpowiedzialność za jej dobre funkcjonowanie. Do tych, którzy przez ostatnie lata mieli prawo czuć się przytłoczeni i zmęczeni polityką władzy centralnej: dyrektorów i dyrektorek, nauczycielek i nauczycieli, uczennic i uczniów oraz ich rodziców, samorządów lokalnych, a także organizacji pozarządowych działających w sferze oświaty. Do pobrania
Rozwiązania i rekomendacje
Podsumowanie debaty obywatelskiej: rozwiązania i rekomendacje Zapraszamy do zapoznania się z propozycjami rekomendacji i rozwiązań, jakie należy wprowadzić, aby poprawić jakość edukacji w Polsce. Rekomendacje zostały wypracowane podczas Szczytu Edukacyjnego – spotkania roboczego, którego celem była dyskusja nad konkretnymi rozwiązaniami mogącymi realizować zapisy Obywatelskiego Paktu dla Edukacji. Pakt to porozumienie na rzecz polskiej szkoły, pod którym podpisały się kluczowe instytucje i ruchy społeczne działające w systemie oświaty. Szczyt Edukacyjny odbył się 27 stycznia 2023 r. w Centrum Nauki Kopernik w Warszawie, dzięki Sieci Organizacji Społecznych SOS dla Edukacji, przy wsparciu Funduszu Civitates, Fundacji Batorego, Unii Metropolii Polskich, Fundacji Forum Dialogu i darczyńców indywidualnych. Zgromadził 180 przedstawicielek i przedstawicieli wszystkich środowisk zainteresowanych naprawą edukacji: → nauczycielek i nauczycieli,→ samorządów lokalnych,→ młodych ludzi i rodziców,→ środowisk akademickich i prawniczych,→ związków zawodowych,→ organizacji społecznych,→ parlamentarnych ugrupowań politycznych. Debata miała wymiar międzypokoleniowy – uczestniczyło w niej ponad 30 uczniów i uczennic, najmłodsi to osoby z ostatnich klas szkoły podstawowej. To właśnie oni najwięcej mówili o tym, jak trudne bywa doświadczenie szkolne. I dlaczego trzeba tu pilnie coś zmienić. Na Szczyt Edukacyjny przyjechały osoby z różnych stron Polski – z metropolii, małych miast i wsi. Wszystkie te perspektywy znalazły swoje odbicie w rozmowach i zgłaszanych propozycjach. Udało się znaleźć równowagę między tym, co powinno być wspólne dla wszystkich miejscowości i szkół – jak na przykład ogólnopolskie minimalne standardy edukacyjne, a potrzebą wzmacniania różnorodności i tożsamości placówek. Dla wszystkich, niezależnie od wieku i punktu widzenia, jedna rzecz okazała się wspólna: patrzenie na edukację jako narzędzie indywidualnego rozwoju każdego dziecka i młodego człowieka, a równocześnie – budowania wspólnoty i spójności społecznej. Wolność i równość, autonomia i wspólne standardy edukacyjne, zaufanie i kontrola – te perspektywy są nie zawsze łatwe do pogodzenia i rodzą napięcie, które widać w przyjętych rozwiązaniach.
Przegląd obowiązującego prawa oświatowego i kierunki zmian w oparciu o postulaty Obywatelskiego Paktu dla Edukacji
Celem tego opracowania jest rozważenie propozycji kierunków zmian w przepisach oświatowych, które mogą posłużyć realizacji postulatów zapisanych w Obywatelskim Pakcie dla Edukacji. Dokument nie zawiera całościowej wizji reform legislacyjnych w tej sferze, ale koncentruje się na wybranych aspektach „operacjonalizacji” Paktu, czyli przetworzenia zawartych w nim rekomendacji ogólnych na konkretne rozwiązania prawne. Przegląd obowiązującego prawa oświatowego i kierunki zmian w oparciu o postulaty Obywatelskiego Paktu dla Edukacji
Jakiej szkoły chcemy? Wyzwania i rozwiązania
Ekspertki i eksperci związani z Siecią Organizacji Społecznych dla Edukacji opracowali 18 policy papers, w których odpowiadają na pytanie: Jakiej szkoły chcemy? Wierzymy, że nasze wieloletnie doświadczenie i wspólna praca mogą być pomocne wszędzie tam, gdzie decyduje się o oświacie. Zależy nam nie tylko na tym, aby rozwijać kompetencje organów władzy samorządowej i ich wiedzę na temat kształtowania lokalnych polityk oświatowych, ale także na tym, by w tych działaniach opierać się na wiedzy i doświadczeniu organizacji społecznych, od trzech dekad aktywnych na polu rozwoju szkoły. Jakiej szkoły chcemy? Wyzwania i rozwiązania
O potrzebie nowego prawa oświatowego
Publikacja ma charakter relacji z zakresu aktualnych działań, roboczego sprawozdania z początkowego etapu niezbędnych prac przygotowawczych, inicjujących proces zmiany prawa. Jesteśmy dopiero na początku drogi: padł pomysł, zaistniała inicjatywa, grupa ludzi dobrej woli wykonała pierwsze działanie, którego owoce (metaanalizę licznych raportów i opracowań) zaprezentowaliśmy podczas warszawskiego Nadzwyczajnego Kongresu „W trosce o edukację”. W publikacji prezentujemy skrótowo rezultaty owych analiz oraz relację z debaty, do której zaprosiliśmy osoby uczestniczące w Kongresie. O potrzebie nowego prawa oświatowego
Jak zorganizować system edukacji, by kształcić w nim kompetencje przyszłości? Rekomendacje ogólne z projektu Szkoła dla innowatora
Rekomendacje ogólne to pierwsza część rekomendacji i wniosków z pilotażowego projektu Szkoła dla innowatora. Jego celem jest wprowadzenie do praktyki pracy polskich szkół systematycznego kształcenia kompetencji proinnowacyjnych. Rekomendacje odpowiadają na pytanie, jak zorganizować system edukacji, by kształcić w nim kompetencje proinnowacyjne (współpracę, zarządzanie sobą, rozwiązywanie problemów, samodzielność myślenia i liderstwo). Jak zorganizować system edukacji, by kształcić w nim kompetencje przyszłości? Rekomendacje ogólne z projektu Szkoła dla innowatora
Dzieci się liczą 2022 Raport o zagrożeniach bezpieczeństwa i rozwoju dzieci w Polsce
Autorzy raportu postawili sobie zadanie zgromadzenia najbardziej aktualnych danych statystycznych i wyników badań empirycznych, które opisują sytuację dzieci w Polsce, głównie w aspektach doświadczeń różnych form krzywdzenia i deprywacji oraz ich uwarunkowań. Celem raportu jest opis rzeczywistości na bazie dostępnej wiedzy, ale również zidentyfikowanie obszarów niewiedzy wynikającej z braku systemowego gromadzenia danych na temat zagrożeń dzieciństwa. Bez takich danych nie jest możliwe ugruntowane planowanie strategii ochrony dzieci przed krzywdzeniem ani ewaluowanie skuteczności podejmowanych działań. Dzieci się liczą 2022 Raport o zagrożeniach bezpieczeństwa i rozwoju dzieci w Polsce
Doradztwo zawodowe w wyrównywaniu szans edukacyjnych
Celem PowerED 2021 jest wypracowanie rekomendacji dla firm, samorządów i organizacji społecznych, jak wspierać etyczne i skuteczne doradztwo zawodowe w szkołach, tak aby wszystkie dzieci – zwłaszcza te ze środowisk defaworyzowanych – były na dobrej drodze do maksymalizacji ich prawdziwego potencjału przez całe życie. Nie są to rekomendacje dla rządu. Wierzymy, że dobre praktyki można wprowadzać oddolnie, bez zmiany obowiązującego prawa, dzięki współpracy szkół i organów prowadzących z ich lokalnym otoczeniem społecznym. Propozycje takiej właśnie współpracy znajdują się w niniejszej publikacji. Rekomendacje PowerED adresujemy do wszystkich podmiotów gotowych pomóc szkołom w ich misji, przede wszystkim do: organów prowadzących szkoły i placówki edukacyjne (w tym do jednostek samorządu terytorialnego), rad rodziców, organizacji pozarządowych i przedsiębiorstw, a także dyrektorów szkół, od których gotowości i woli działania w największym stopniu zależy rezultat proponowanych przedsięwzięć. Chcielibyśmy, aby niniejsze rekomendacje pomogły organizacyjnie wesprzeć pracę koordynatorów, odpowiedzialnych za funkcjonowanie systemu doradztwa zawodowego w każdej szkole podstawowej i ponadpodstawowej. Doradztwo zawodowe w wyrównywaniu szans edukacyjnych
Propozycja podstawy programowej do języka polskiego
Obowiązująca od 2017 roku podstawa programowa spotkała się z surową krytyką, wielu nauczycieli podkreśla, że jest ona trudna w realizacji. Na realną ocenę jej skutków jest jednak za wcześnie. Co prawda dwie edycje egzaminu ósmoklasisty (2019 i 2020) pokazały, że wyniki były mniej więcej porównywalne z wynikami egzaminu gimnazjalisty z poprzednich lat, ale tak naprawdę nie da się ich porównywać, tak jak nieporównywalne są wyniki egzaminu tego samego rodzaju w kolejnych latach. Nie wiemy więc, w jakich obszarach dzieci sobie radzą dobrze, w jakich gorzej. A zwłaszcza – w jakim stopniu wpłynęła na to podstawa programowa. Na naukową ocenę jej rezultatów dopiero przyjdzie czas. Poniższa propozycja nie tyle więc pozostaje w opozycji do obecnej podstawy programowej, ile stanowi jej alternatywę. Propozycja podstawy programowej do języka polskiego
RAPORT EDUKACJA Między pandemią COVID-19 a edukacją przyszłości
Jeśli edukacja ma odpowiadać całkiem nowym (i nie do końca rozpoznanym) potrzebom, które wiążą się z przyspieszającym rozwojem technologicznym, procesami globalizacji, zmianami w kulturze i funkcjonowaniu społeczeństw, to należy we współpracy z różnymi podmiotami stworzyć całościową strategię jej rozwoju uzupełnioną o odpowiednie programy szczegółowe. Same szkoły, nawet współpracując z uniwersytetami, nie stworzą takiej strategii w czasach, w których wiele treści (informacji) szybko się dezaktualizuje, a znaczenia nabierają raczej kompetencje niż informacje. Ważne są: zdolność do przekształcania informacji w wiedzę naukową oraz umiejętność zastosowania takiej wiedzy do rozwiązywania problemów i stawiania następnych pytań. Ta erspektywa rozwoju edukacji w modelu wide-life-learning wymaga zaangażowania potencjałów przynależnych rozmaitym instytucjom, organizacjom i społecznościom. Edukacja powinna być jednym z priorytetów o charakterze strategicznym, rodzi się więc potrzeba włączenia do dyskusji i działań wszystkich zainteresowanych. RAPORT EDUKACJA Między pandemią COVID-19 a edukacją przyszłości
Postulaty Zespołu Eksperckiego KOD w odniesieniu do szkolnictwa polskiego i jego koniecznych reform
Nad poniższym programem zespół ekspercki KOD pracuje od IV 2021 r. Wersja poniżej to jeszcze wersja robocza. Powołany do działania przez ZG KOD Zespół Ekspercki do spraw Edukacji miał za zadanie przygotowanie propozycji zmian, które należy przeprowadzić w szkolnictwie i na wyższych uczelniach, kiedy zaistnieje w państwie taka możliwość. Nie po raz pierwszy środowiska nauczycielskie związane z KOD-em zajmują się zmianami, jakich wymaga polska oświata. W latach 2016/2017 odbyło się osiem debat zorganizowanych przez Sekcję Edukacja Regionu Mazowsze KOD. Efektem prac był dokument prezentujący diagnozę i wspólnie wypracowane stanowisko dotyczące różnych problemów istniejących w oświacie i zmian, jakie należałoby przeprowadzić. Postulaty Zespołu Eksperckiego KOD w odniesieniu do szkolnictwa polskiego i jego koniecznych reform
POKOLENIA. SOLIDARNI W ROZWOJU
Zasadniczym celem Raportu jest wykazanie, że dokonujące się zmiany demograficzne nie muszą prowadzić do społecznej zapaści, jeśli zrozumiemy znaczenie relacji między- i wewnątrzpokoleniowych i będziemy potrafili te relacje osadzić na fundamencie zasady „solidarni w rozwoju”. Przyjęcie jej będzie oznaczać, że solidarność rozumiemy i traktujemy jako postawę etyczną, na której osadzamy aktywność obywatelską i politykę publiczną. Taka polityka publiczna respektuje autonomię, otwartość i współdziałanie różnych aktorów społecznych, bez czego nie można przełamać deficytu szacunku i zaufania. Oznacza ona definitywne odrzucenie „cynicznego rozumu politycznego”, zgodnie z którym „ciemny lud to kupi”. Taka polityka jest konsekwentnie ukierunkowana na zmniejszanie dystansu społecznego – nie tyle na jego wyrównywanie, ile uspójnianie. „Solidarność w rozwoju”, odwołując się do solidarności współczucia i daru, solidarności redystrybucyjnej, akcentuje także solidarność współodpowiedzialności i współwytwarzania. Rzecz w tym, aby w relacjach pokoleniowych nie zatracić tego, co korzystne i współzależne indywidualnie, rozwijać korzystną i rozwojową współzależność na płaszczyźnie instytucjonalnej, czyli działań zbiorowych. POKOLENIA. SOLIDARNI W ROZWOJU
Uwaga na szkołę. Rozwiązania dla edukacji
Projekt Uwaga na szkołę. Rozwiązania dla edukacji połączył praktyków, ekspertów i naukowców, zajmujących się na co dzień edukacją – z różnym doświadczeniem, z różnych instytucji i środowisk. Z pomysłem i zaproszeniem wyszła Edukacyjna Fundacja im. Romana Czerneckiego. Wspólnie określiliśmy wyzwania, przed którymi stoi polska szkoła, a następnie zebraliśmy rozwiązania, które pomagają odpowiedzieć na te problemy tu i teraz. W tym projekcie całą uwagę kierujemy na szkołę. Robimy to, bo szkoła jest ważna i jest też naszą wspólną sprawą – uczniów i uczennic, rodziców, nauczycieli i nauczycielek, dyrektorów i dyrektorek, samorządowców i rządzących. Kierujemy go do wszystkich zainteresowanych edukacją, którzy szukają pomysłów na szkołę. Tak powstał cykl tekstów zawierających praktyczne i konkretne wskazówki, jak budować szkołę dobrych relacji, kompetencji i wspólnoty nauczycieli i nauczycielek. Nad kolejnymi zagadnieniami już pracujemy, ponieważ zależy nam, by spojrzeć na polską edukację holistycznie, z wielu perspektyw. Czas na szkołę kompetencji Czas na szkołę dobrych relacji Czas na szkołę wspólnoty nauczycielek i nauczycieli
Umowa społeczna dla edukacji
Wszystkie drogi do zbudowania silnego, dostatniego i bezpiecznego państwa prowadzą przez edukację – powszechną, równych szans i wysokiej jakości. Inwestycje w edukację i budowa jej sprawnego systemu są w Polsce rzeczywistym oczekiwaniem obywateli, a także najpewniejszą, najbardziej opłacalną lokatą kapitału. Rząd, który uczyni z nich priorytet, będzie realizował wszystkie najważniejsze potrzeby społeczne. Umowa społeczna dla edukacji
Wybór złych sterowników w całościowej reformie systemu edukacji
Polska szkoła potrzebuje zmian. Błędem jest ich unikanie, ale jeszcze większym – wprowadzanie niewłaściwych. Jednak każda zmiana kosztuje. Poza kosztami bezpośrednimi łączy się z destabilizowaniem pracy instytucji i nauczycieli. Niestety, często także, jak przekonuje autor tej publikacji, niesie negatywne skutki dla uczenia się uczniów. Dotyczy to wielu kierunków reform, promowanych przez publicystów, polityków i działaczy oświatowych, które tylko pozornie są atrakcyjne. Michael Fullan przekonująco ostrzega przed działaniami, które wykorzystują jako dominujące niewłaściwe dźwignie zmian, co w efekcie negatywnie odbija się na nauczaniu i uczeniu się w szkole. Autor dowodzi, dlaczego niektóre z narzędzi systemowych obsadzone w wiodących rolach szkodzą i wskazuje ich skuteczne odpowiedniki. W swoich opiniach jest jednoznaczny, a niekiedy nawet emocjonalny. Edukacja służąca wszystkim uczniom, a przez to całemu społeczeństwu, jest dla niego imperatywem moralnym. Wybór złych sterowników w całościowej reformie systemu edukacji
Poza horyzont. Kurs na edukację. Przyszłość systemu rozwoju kompetencji w Polsce.
Niniejszy Raport powstał w ramach projektu „Budowa systemu kształtowania wiedzy, kompetencji i postaw warunkujących szanse rozwojowe Państwa Polskiego w erze rewolucji przemysłowej 4.0” finansowanego ze środków programu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego „DIALOG” w latach 2019-2020. Celem projektu jest wypracowanie zintegrowanego systemu rozwoju wiedzy, kompetencji i postaw niezbędnych do dynamicznego rozwoju społeczno-gospodarczego Polski w warunkach rewolucji przemysłowej 4.0. Działania realizowane w ramach projektu obejmują wszystkie wymiary funkcjonowania systemu rozwoju zasobów ludzkich, w tym zagwarantowanie odpowiedniego systemu instytucjonalnego i mechanizmów koordynacji, rozwiązania projakościowe, zarządcze i materialne (finansowe) oraz system monitorowania i ewaluacji. Raport jest jednym z elementów pierwszego etapu projektu. Poza horyzont. Kurs na edukację. Przyszłość systemu rozwoju kompetencji w Polsce.
Rozmawiaj z Klasą. Codzienność wychowawstwa – co jest ważne dla wychowawców i młodych ludzi? Raport z badania
Kim właściwie jest nauczyciel wychowawca w polskiej szkole? Jak wychowawcy widzą samych siebie, a jak widzą ich uczniowie i uczennice? Co wychowawców wzmacnia, a co im przeszkadza? Kim jest dobry wychowawca i co go cechuje? Badanie jakościowe, które objęło 20 osób – wychowawców i wychowawczyń, uczniów i uczennic szkół podstawowych. Raport, nie jest analizą pozwalającą na stawianie dużych tez, lecz zbiorem opowieści o doświadczeniu wychowawstwa. Nieoczywiste aspekty wychowawstwa w szkolnej perspektywie. Dwa komentarze, autorstwa Jacka Pyżalskiego i Magdaleny Śniegulskiej, na końcu publikacji, osadzają raport w kontekście innych badań i wiedzy eksperckiej. Rozmawiaj z Klasą. Codzienność wychowawstwa – co jest ważne dla wychowawców i młodych ludzi? Raport z badania