Do: Ministra Edukacji Narodowej Pani Barbara Nowacka, Sekretarz Stanu w Ministerstwie Edukacji Narodowej Pani Katarzyna Lubnauer, Sekretarz Stanu w Ministerstwie Edukacji Narodowej Pani Joanna Mucha, Sekretarz Stanu w Ministerstwie Edukacji Narodowej Pan Henryk Krupa, Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Edukacji Narodowej Pani Paulina Piechna-Więckiewicz, Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Edukacji Narodowej Pani Izabela Ziętka.
Edukacja powinna stać się jednym z priorytetów rządu na najbliższe lata. Szkoła potrzebuje zmian wynikających z przemyślanej i zaprojektowanej w dłuższej perspektywie strategii edukacyjnej. Oczekujemy, że MEN weźmie pod uwagę sformułowane niżej postulaty w sprawie podjęcia i uspołecznienia prac nad całościową strategią edukacyjną oraz urealnienia harmonogramu wprowadzanych zmian. Środowiska edukacyjne, społeczne i akademickie są gotowe wspierać rząd w tych działaniach.
Rok temu pisaliśmy w publikacji Nowe otwarcie: „Polska szkoła potrzebuje zmian – dużych i małych, systemowych, ale też drobnych. Na początek potrzebuje jednak powiewu świeżego powietrza, po latach zaciskania gorsetu centralnej regulacji i kontroli”. To marzenie stało się faktem – 15 października 2023 roku powiał wiatr odnowy, również w edukacji.
Środowisko edukacyjne czekało na ten moment od lat. Zapowiadane w kampanii wyborczej zmiany miały iść w stronę decentralizacji, wzmocnienia samodzielności szkoły oraz pozycji nauczycielek i nauczycieli, a także dbałości o uczniowski dobrostan i szkolną demokrację. Nowe władze radykalnie podniosły nauczycielskie wynagrodzenia, odpartyjniły kuratoria. Na znaczeniu ma zyskać edukacja zdrowotna i obywatelska, trwają rozmowy o pragmatyce zawodu nauczyciela. Wiele działań MEN jest zbieżnych z naszymi postulatami.
Cieszy nas zwłaszcza zapowiedź nowego paradygmatu myślenia o edukacji. Od września 2026 roku do szkół ma wejść nowa podstawa programowa w klasach I, IV i VII szkoły podstawowej, a od września 2028 roku – w klasie I szkoły ponadpodstawowej. Z naszej perspektywy jednak dwa lata – bo tyle zostało do pierwszej zapowiadanej zmiany – to za krótki czas, by odpowiedzialnie przeprowadzić tak wielką reformę: wypracować całościową wizję nowoczesnej edukacji, odbyć pogłębioną debatę o nowej podstawie (co powinno stać się kołem zamachowym zmiany), a potem skutecznie ją wdrożyć.
Często słyszymy, również z MEN, że polskiej szkole przydałoby się trochę stałości i porządku. Według nas potrzebna jest dobra, wspólnie wypracowana wizja szkoły, a przede wszystkim – czas. To warunek jakościowych zmian, o czym wiemy z doświadczeń innych państw: Finlandii, Irlandii, Walii, Kanady, Australii, Nowej Zelandii czy Estonii, które przez taki proces przeszły lub teraz przechodzą.
Zyskamy więcej czasu, jeżeli zostanie zbudowana strategia edukacyjna wyrastająca ponad ideologie zwalczających się partii i cykle wyborcze. Strategia nie dla jednej kadencji parlamentu czy jednego pokolenia, a co najmniej do 2040 roku. W jej centrum trzeba postawić potrzeby młodych obywateli i obywatelek, którzy stają wobec zmieniających się wyzwań. Wymaga to kształtowania kompetencji XXI wieku, a nie szczegółowych informacji. Zręby takiej strategii zarysowaliśmy w Mapie drogowej dla edukacji – to jeden z możliwych punktów wyjścia.
Przeprogramowanie na wartościową edukację wymaga uważności i spokojnej rozmowy, o co trudno w silnie spolaryzowanym społeczeństwie. Rozporządzenie o pracach domowych oraz proces „odchudzania” podstawy programowej wzbudziły kontrowersje i napięcia, których przynajmniej częściowo można było uniknąć.
Oczekujemy także przejrzystych zasad tworzenia zespołów koordynujących oraz jasności co do trybu ich pracy i decyzyjności. Mamy też nadzieję, że zostaną wykorzystane różne formy uspołecznienia procesu zmian, od prekonsultacji na etapie tworzenia dokumentów, przez konsultacje w sieci (z narzędziami do analizy nadesłanych uwag), po grupy fokusowe czy nauczycielskie, panele obywatelskie oraz uczniowskie i naukowe debaty o profilu absolwenta i wytycznych dla twórców podstawy.
Żadna reforma nie wydarzy się dlatego, że zostaną zmienione zapisy w dokumentach. Najważniejsi są nauczyciele i nauczycielki, ich kompetencje oraz poczucie, że to także ich reforma. Michael Fullan, znawca systemów edukacji na świecie, podpowiada, że „jeśli jakość pracy nauczyciela jest podstawowym czynnikiem wpływającym na uczenie się uczniów i jeśli dążymy do transformacji całego systemu, to musimy doprowadzić do sytuacji, w której praktycznie wszyscy nauczyciele czują się autorami reform”. Nie można tego zaniedbać – widać to we wszystkich systemach edukacji, które odniosły sukces. Należy też, tak jak to zrobiono choćby w Walii, prowadzić kampanię społeczną o szkole na miarę XXI wieku, o pożądanym profilu jej absolwenta, nowych sposobach nauczania i uczenia się. Za dużo było w Polsce złej narracji o szkole. Potrzeba czasu i środków, żeby ją zmienić.
Sygnatariusze:
- Alliance4Europe
- Amnesty International Polska
- Centrum Nauki Kopernik
- Edukacyjna Fundacja im. Romana Czerneckiego
- Fundacja Bullerbyn na rzecz wspólnoty dzieci i dorosłych
- Fundacja Centrum Cyfrowe
- Fundacja Centrum im. prof. Bronisława Geremka
- Fundacja Civis Polonus
- Fundacja Code for Green (dotychczas Fundacja Forum Inicjatyw Społecznych)
- Fundacja Cyfrowa Innowacja
- Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę
- Fundacja “Dla lepszych czasów”
- Fundacja Dzieci Mają Głos
- Fundacja Edukacji Domowej
- Fundacja Edukacyjna ODITK
- Fundacja Edukacyjna Przedsiębiorczości
- Fundacja Edumind
- Fundacja EduTank
- Fundacja Envisio
- Fundacja Ja, Nauczyciel
- Fundacja Ja! na rzecz edukacji językowej
- Fundacja Panoptykon
- Fundacja Pole Dialogu
- Fundacja Przestrzeń dla Edukacji
- Fundacja Rozwoju Innowacji Edukacyjnych wIEm
- Fundacja Sempre a Frente
- Fundacja Teach for Poland
- Fundacja To Proste
- Fundacja OFF school
- Fundacja Ośrodka KARTA
- Fundacja „Przestrzeń dla edukacji”
- Fundacja Rozwoju Dzieci im. Jana Amosa Komeńskiego
- Fundacja SOK
- Fundacja Szkoła z Klasą
- Fundacja Varia Posnania
- Fundacja Wspomagania Wsi
- Grupa OOSP „Łańcuch Światła”
- Holistic Think Tank
- Kobiety Filmu
- Krajowe Forum Oświaty Niepublicznej
- Obywatele Kultury
- Ośrodek Działań Ekologicznych “Źródła”
- Protest z Wykrzyknikiem
- Polska Fundacja im. Roberta Schumana
- Rodzice dla Klimatu
- Ruch społeczny NIE dla chaosu w szkole
- Ruch Społeczny Obywatele dla Edukacji
- Społeczne Towarzystwo Oświatowe
- Stowarzyszenie AMICIS IN EDUCATIONE
- Stowarzyszenie dO!PAmina lab
- Stowarzyszenie Ekspedycja w głąb kultury
- Stowarzyszenie Kogutorium
- Stowarzyszenie My, Rodzice
- Stowarzyszenie na rzecz Praworządności w Szkołach „Stowarzyszenie Umarłych Statutów”
- Stowarzyszenie “NIGDY WIĘCEJ”
- Stowarzyszenie “Pracownia Etnograficzna” im. Witolda Dynowskiego
- Towarzystwo Edukacji Antydyskryminacyjnej