Warszawa, 20 maja 2024 r.
Sekretarz Stanu w Ministerstwie Edukacji Narodowej
Pani Katarzyna Lubnauer
Dyrektor Departamentu Kształcenia Ogólnego i Transformacji Cyfrowej
Pani Małgorzata Szybalska
Koordynator prac zespołu ds. podstawy programowej edukacji zdrowotnej
Prof. Zbigniew Izdebski
Podstawa programowa przedmiotu edukacja zdrowotna
Postulaty organizacji społecznych
Uwagi ogólne
Z zainteresowaniem i nadzieją przyjęliśmy wiadomość o wprowadzeniu przedmiotu edukacja zdrowotna do szkół. Organizacje społeczne działające od lat w obszarze zdrowia psychicznego i fizycznego dzieci, sformułowały kilka rekomendacji dla zespołu opracowującego zapisy podstawy programowej tego przedmiotu, które pozwalamy sobie Państwu przesłać. Jesteśmy otwarci na dalsze rozmowy i konsultacje dotyczące treści i sposobów prowadzenia edukacji zdrowotnej.
Przedmiot edukacja zdrowotna wymaga innowacyjnego podejścia nie tylko w obszarze treści, ale przede wszystkim sposobów pracy. Jeśli chcemy kształcić postawy prozdrowotne, forma i sposób prowadzenia zajęć są kluczowe i powinny być spójne z celami edukacyjnymi przedmiotu. Zajęcia same w sobie muszą wspierać postawy prozdrowotne i powinny być prowadzone metodami aktywnymi, nie w systemie ławkowym. Warto wykorzystywać metody projektowe, uczenia/się przez doświadczenie i działanie, a nawet stosować elementy edukacji outdoorowej. Ogromne znaczenie ma także jakość nauczania oraz pokazywanie i modelowanie tego, co prozdrowotne przez osoby nauczające. Nie chodzi tylko o lekcje, ale o budowanie kultury dobrostanu psychicznego w szkole. Pomocne mogą tu się okazać szkolenia i treningi dla nauczycieli (np. uważności).
Edukacja zdrowotna – zarówno jako odrębny przedmiot, jak i ponadprzedmiotowe zadanie całej szkoły, powinna być prowadzona we współpracy z nauczycielami i nauczycielkami innych przedmiotów (w tymz osobami prowadzącymi zajęcia z WF), a ruch i aktywność fizyczna stanowić ważny element zajęć. Kluczowe jest, aby o benefitach aktywności fizycznej nie uczyć w sposób podawczy, podczas gdy uczniowie siedzą w ławkach. Dodatkowo, w szeroko rozumianą edukację zdrowotną muszą być włączone stołówki szkolne oraz sklepiki szkolne, które stanowią codzienny punkt kontaktu uczniów i uczennic z jedzeniem. Poprzez wprowadzenie zdrowych opcji żywieniowych oraz edukację dotyczącą wartości odżywczych różnych produktów, można pomóc młodym ludziom kształtować zdrowe nawyki żywieniowe, które będą korzystne dla ich zdrowia przez całe życie. Poza tym, warto pamiętać o włączeniu w działania pielęgniarki szkolnej czy stomatologa. Nieodłącznym elementem działań powinna być współpraca z pedagogami i psychologami szkolnymi, którzy są specjalistami w dziedzinie rozwoju emocjonalnego i psychicznego dzieci i młodzieży. Ich obecność w ramach programów edukacji zdrowotnej może pomóc uczennicom i uczniom w radzeniu sobie z stresem, problemami emocjonalnymi, czy trudnościami w relacjach międzyludzkich.
W toku prac organizacji społecznych doszliśmy do wniosku, że w edukacji zdrowotnej warto uwzględnić między innymi wskazane poniżej umiejętności i tematy. Mamy oczywiście świadomość, że zestaw ten jest wybiórczy, wierzymy jednak, że skład zespołu gwarantuje zrównoważenie tych zagadnień z innymi zagadnieniami:
- Rówieśnicza interwencja kryzysowa Rozwój kompetencji nastolatków, aby potrafili pomagać rówieśnikom bezpiecznie i odpowiedzialnie. Zestaw podstawowych narzędzi i sposobów prowadzenia rozmów z kolegą, koleżanką w kryzysie. Ideą nie jest zastąpienie profesjonalistów w temacie kryzysów u osób nastoletnich a przygotowanie ich do udzielania wstępnego wsparcia rówieśniczego. Edukacja w tym zakresie jest fundamentem w obliczu kryzysu suicydalnego.
- Psychoedukacja na temat zdrowia psychicznego i dobrostanu, w tym stereotypów dotyczących chorób psychicznych. Wyjaśnienie zjawiska stygmatyzacji w odniesieniu do osób chorych psychicznie. Sposoby oraz schematy postępowań, aby przeciwdziałać stygmatyzacji osób z chorobami psychicznymi.
- Edukacja o niepełnosprawnościach – szczególnie potrzebna w oddziałach integracyjnych dla uczniów z dysfunkcjami np. zespołem Aspergera, autyzmem czy osób zagrożonych niedostosowaniem społecznym. Warto uzupełnić wiedzę pozostałych uczniów i uczennic na te tematy.
- Neuroróżnorodność – uświadomienie, czym jest neuroróżnorodność i jak można patrzeć na odmienności wynikające z różnic neurologicznych. Chodzi o zarysowanie szerokiego spektrum potencjałów osób atypowych i wskazanie, jak możemy z nich czerpać. Ważne jest także wskazanie na trudności, z jakimi borykają się osoby atypowe neurologicznie, oraz pokazanie, jak możemy je wspierać przez tworzeniu włączających przestrzeni edukacyjnych (w rozumieniu społecznym i fizycznym).
- Bezpieczne wsparcie psychologiczne: jak i gdzie szukać pomocy? – zdobycie wiedzy na temat zasad działania telefonu zaufania dla dzieci i młodzieży 116 111 oraz uwrażliwienie na problemy, z którymi mogą dzielić się uczniowie. Gdzie w szkole szukać pomocy i z kim z osób dorosłych młoda osoba może porozmawiać.
- Granice w relacjach – umiejętność zauważania przekraczania granic i pierwszych przejawów przemocy w bliskich relacjach. Reagowanie na przekraczanie własnych granic. Szanowanie granic innych osób.
- Natura dla równowagi psychicznej – zajęcia na świeżym powietrzu i wśród przyrody mają na celu wspieranie zdrowia psychicznego dzieci poprzez aktywności na świeżym powietrzu, które pomagają redukować stres, regulować nastrój i poprawiać koncentrację, co sprzyja ogólnemu dobrostanowi psychicznemu zarówno uczniów jak i nauczycieli.
- Odczucia zamknięte w ciele – umiejętności radzenia sobie z emocjami w sytuacjach trudnych (samodzielne oraz w kontakcie z innymi). Pomoc w uzyskaniu dostępu do stabilności emocjonalnej poprzez orientację w tu i teraz. Kontakt ze swoim ciałem oraz stymulowanie nowego doświadczenia w ciele jako przeciwwagi do uczucia strachu, przytłoczenia. Stwarzanie możliwości do doświadczenia bezpiecznego zaangażowania społecznego, wzajemnej regulacji dzięki wykorzystaniu połączenia z innymi osobami. Zajęcia mogą być prowadzone z wykorzystaniem przygotowanych przez Fundację OFF school scenariuszy dla nauczycieli oraz uczniów i uczennic: https://www.spokojnamlodosc.pl/biblioteka/. W przypadku szkół średnich edukacja w tym zakresie może być prowadzona rówieśniczo lub przez nauczycieli. W przypadku szkół podstawowych zajęcia powinni prowadzić nauczyciele, a edukacja rówieśnicza może być upowszechniana w ostatnich klasach.
- Trening uważności – jako wsparcie dobrostanu osób nauczycielskich i uczniowskich i tworzenie kultury dobrostanu w szkole, poznanie podstawowych zasad mindfulness oraz przećwiczenie prostych technik, które mogą pomóc w radzeniu sobie ze stresem i budowaniu kontaktu ze sobą, swoimi myślami i emocjami. Badania pokazują, że sam trening uważnosci dla nauczycieli korzystnie wpływa na uczniów, w szkole obniża się poziom stresu. Promowanie wprowadzenia w szkole i w domu kultury dobrostanu psychicznego (wellbeing) zdrowych warunków życia w oparciu o uważność. Dostarczenie najpierw nauczycielom, a następnie dzieciom i młodzieży wiedzy i technik. Ważne jest całościowe widzenie szkoły jako żywego systemu (whole school approach), gdzie zgodnie z wiedzą neurobiologiczną świadomi dorośli mogą kształtować warunki sprzyjające lub blokujące rozwijanie umiejętności radzenia sobie ze stresem czy budowanie zdrowego kontaktu ze sobą (z ciałem, myślami i emocjami) dzieci i młodzieży.
Szczególnie pomocne zarówno dla dorosłych jak i dla dzieci jest wiedza na temat działania mózgu oraz rozwijanie życzliwości ze szczególnym uwzględnieniem życzliwości wobec samego siebie np. umiejętność radzenia sobie z wewnętrznym głosem krytycznym, który nasila się już w wieku nastoletnim (badania nad selfcompassion). Uważność można trenować także w ruchu i w przyrodzie, co wzmacnia korzystne oddziaływanie natury. Na uwagę zasługuje fakt, że w wielu badaniach solidne treningi uważności dla dorosłych czy dzieci skutkowały obniżeniem stresu i podniesieniem poziomu życzliwości, tolerancji i gotowości do współpracy.
Przykłady dobrych praktyk we wprowadzaniu uważności jako kultury dobrostanu psychicznego do szkoły w etapach: 1) uważność dla nauczycieli i nauczycielek 2) uważne nauczanie 3) uważność dla uczniów oraz tworzenie warunków sprzyjających uważności w szkole:
– (S)pokój nauczycielski (Krople Uważności) – materiały, webinaria, kurs e-learningowy (od czerwca 2024) LINK
– Program Uważność z klasą – opis programu dla nauczycieli po własnym kursie uważności z instrukcją wprowadzania ćwiczeń dla uczniów i uczennic jako przerywniki na lekcjach przedmiotowych LINK
– 10 tygodniowy kurs dla uczniów i uczennic w wieku 11-18 lat LINK - Wzmacnianie odporności psychicznej – powinno być jednym z głównych meta-celów edukacji zdrowotnej. Ponieważ jednak odpornosci psychicznej nie da się po prostu nauczyć w ramach konkretnej lekcji, warto postawić na rozwijanie umiejętności i nawyków o których wiemy, że odporność wzmacniają:
– umiejętność rozumienia i nazywania własnych emocji, https://www.szkolazklasa.org.pl/materialy/od-emocji-do-odpornosci-na-dezinformacje-scenariusze-zajec-dla-dzieci-i-mlodziezy/
– umiejętność wyznaczania celów, indywidualna i zespołowa refleksja nad tym, co mi pomaga, a co przeszkadza je osiągać
– zrozumienie, jak dieta i ruch fizyczny wpływają na moje zdrowie psychiczne
– umiejętność identyfikowania własnych obszarów wpływu
Lista czynników wzmacniających odporność jest znacznie dłuższa (np ważnym elementem wzmacniania odporności jest budowanie poczucia przynależności do grupy, czy dobre relacje rówieśnicze), jednak nie chodzi tu o ich wyliczanie – nierealne jest oczekiwanie, że jeden przedmiot zajmie się całym złożonym tematem odporności, który powinien być przez szkołę potraktowany przekrojowo. - Edukacja seksualna polegająca dostarczaniu wiedzy i umiejętności związanych z rozwojem psychoseksualnym oraz zdrowiem reprodukcyjny uwzględniająca m.in. zagadnienia medyczne, psychologiczne, prawne, społeczne, kulturowe, związane z bezpieczeństwem w sieci, cyberprzemocą, niebezpiecznymi zachowaniami online. “Dostęp do wiedzy o seksualności człowieka, prawo do wiedzy o swoim zdrowiu i wolności do planowania swojego życia są prawami człowieka” (A.Dulas, Fundacja SPUNK). Brak i niedobór rzetelnej wiedzy na temat seksualności człowieka oraz zdrowia reprodukcyjnego jest zagrożeniem dla bezpieczeństwa i zdrowia młodych uczniów i uczennic, niesie ze sobą również ryzyko przemocy, dyskryminacji. Ten brak oraz społeczne napiętnowanie edukacji seksualnej sprawiają, że młode osoby pozostawiane są same sobie w momencie, kiedy najbardziej potrzebują rzetelnej informacji.
Najbardziej widocznymi skutkami braku edukacji seksualnej lub jej niewłaściwej jakości są przypadki zarażeń wirusem HIV i innymi chorobami przenoszonymi drogą płciową oraz wczesne i nieplanowane ciąże dziewcząt i młodych kobiet. Edukacja seksualna buduje pewność siebie, uczy komunikowania swoich potrzeb i uczuć, respektowania granic osobistych i przede wszystkim rozróżniania zachowań odpowiednich od tych, które mogą nam zagrażać (co może pomóc reagować na nieodpowiednie zachowania i uczyć, gdzie szukać wsparcia). Dlatego postulujemy i uznajemy za konieczne ujęcie edukacji seksualnej i wiedzy na temat zdrowia seksualnego w ramach przedmiotu edukacji zdrowotnej w sposób spójny ze standardami międzynarodowymi i eksperckimi rekomendacjami w tym zakresie.
Według wytycznych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) dotyczących standardów edukacji seksualnej, takie zajęcia powinny zaczynać się w wieku przedszkolnym i być kontynuowane przez całą edukację, dostosowane poziomem wiedzy i umiejętności do wieku i dojrzałości uczniów i uczennic. W wieku przedszkolnym edukacja seksualna ma na celu rozwijanie podstawowych umiejętności związanych z rozwojem ciała, relacjami i zrozumieniem różnic płciowych oraz higienę ciała i ochronę strefy intymnej. https://www.bzgawhocc.de/fileadmin/user_upload/Dokumente/BZgA_Standards_Polish.pdf
W opracowaniu przygotowanym w 2019 roku przez Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich czytamy: “W obecnym stanie prawnym w Polsce treści dotyczące wiedzy o życiu seksualnym człowieka są w szkole przekazywane w ramach zajęć „Wychowanie do życia w rodzinie”, z których rodzice mogą zwolnić swoje niepełnoletnie dziecko. W przypadku, w którym to organizacje pozarządowe chciałyby współprowadzić takie zajęcia jako dodatkowe, muszą uzyskać zgodę dyrektora szkoły i pozytywną opinią rady rodziców. Przepisy zapewniają więc rodzicom co do zasady pełną realizację ich prawa do wychowania dziecka zgodnie z własnymi przekonaniami w odniesieniu do zajęć o seksualności.” 1
Jednak w opinii RPO przyjęte obecnie rozwiązania są jednak niesatysfakcjonujące – zarówno pod względem podręcznika wykorzystywanego na zajęciach „Wychowanie do życia w rodzinie”, jak i fakultatywnego charakteru tych zajęć. Również z najnowszych informacji gromadzonych przez WHO wynika, że najlepszym i najskuteczniejszym sposobem na edukację seksualną jest wprowadzenie obowiązkowych zajęć w szkole. Takie rozwiązanie gwarantuje dotarcie do szerokiego grona dzieci i młodzieży, profesjonalną realizację opracowanego wcześniej i dostosowanego do grupy wiekowej programu nauczania, a także przekazywanie treści w środowisku, które co do zasady powinno być dla wszystkich uczniów przestrzenią bezpieczną i sprzyjającą rozwojowi.” (źródło: RPO, “Mity na temat edukacji seksualnej w szkołach”)2
Przykłady dobrych praktyk3:
https://ponton.org.pl/
https://owocspotkania.org/edukacja-seksualna/
https://krytykapolityczna.pl/kraj/edukacja-seksualna-spunk-iza-desperak/
https://sexed.pl/seksualizacja-a-edukacja-seksualna/
https://edukacjaseksualna.com/eduseks/
- Higiena cyfrowa i cyberbezpieczeństwo – edukacja zdrowotna powinna obejmować obszary higieny cyfrowej i kształtować zdrowe i właściwe kompetencje, nawyki i zachowania związane z używaniem technologii informacyjno-komunikacyjnych (w tym internetu i urządzeń ekranowych), profilaktykę e-uzależnień, świadomości z zagrożeń dotyczących zamieszczania danych osobowych w internecie oraz upubliczniania wizerunku innych osób bez ich zgody.
Dzieci dorastają dziś w pełni scyfryzowanym społeczeństwie, w którym dostęp do internetu jest łatwy i szybki. Cyberprzemoc to jedno z poważniejszych i bardziej powszechnych zagrożeń, z jakimi mogą mieć kontakt młodzi internauci, szczególnie w wieku nastoletnim. Niezwykle istotne i ważne jest aby kształtowanie kompetencji cyfrowych odbywało się nie tylko w ramach dodatkowych programów profilaktycznych i warsztatów, ale było realizowane w ramach konkretnego przedmiotu.
“Internet nazywany jest podwórkiem współczesnych nastolatków, ale z sieci często korzystają też znacznie młodsze osoby, poniżej 10 r.ż.. Z badań „Nastolatki 3.0.” realizowanych pomiędzy październikiem a listopadem 2022 roku wynika, że nastolatki korzystają z internetu średnio 5 godzin i 36 minut w dni powszednie. W weekendy to aż 6 godzin i 16 minut. (…) Kolejny ważny wniosek z badania wskazuje na wiek, w którym przeciętny nastolatek dostał pierwszy telefon z dostępem do internetu – wynosi on 8 lat i 5 miesięcy. Warto w tym miejscu podkreślić, że wymagany minimalny wiek korzystania z większości portali społecznościowych wynosi 13 lat. Niestety, wiele dzieci podaje nieprawdziwe dane, by zalogować się do popularnych social mediów. Treści przekazywane na tych platformach przez influencerów często są niedostosowane do wiedzy, rozwoju emocjonalnego młodych ludzi. Niemniej, to właśnie ci influencerzy stają się idolami dzieci, które bezkrytycznie przyjmują ich słowa i przekaz.” https://www.nask.pl/pl/aktualnosci/5316,Co-robia-nasze-dzieci-w-sieci-czyli-Raport-z-najnowszego-badania-NASK-Nastolatki.html
Przykładowe dobre praktyki:
– Wychowanie przy ekranie
– Higiena cyfrowa dla uczniów
– Asy internetu
- Dieta przyjazna planecie – edukacja zdrowotna powinna obejmować zasady diety planetarnej, czyli zwiększenie spożycia warzyw i owoców, nasion roślin strączkowych, żywności nieprzetworzonej oraz ograniczenie spożycia mięsa. Należy uwzględnić zarówno w programie edukacji uczniów i uczennic, jak również w szkoleniu pracowników i pracownic szkolnych stołówek temat wpływu produkcji żywności i diety na środowisko, klimat i zdrowie oraz poruszać problem marnowania żywności i zasady zero waste (świadome zakupy).
Zgodnie ze stanowiskiem Komitetu Nauki o Żywieniu Człowieka Polskiej Akademii Nauk w sprawie posiłków szkolnych i nowych standardów żywienia w szkołach, modyfikacja dotychczasowych posiłków szkolnych w kierunku założeń „diety przyjaznej planecie”4 jest niezbędna dla kształtowania prawidłowych zwyczajów zdrowotnych i prośrodowiskowych. W stanowisku wskazano między innymi, że „aby zapobiegać nadwadze i otyłości oraz przewlekłym chorobom niezakaźnym związanym z niewłaściwym odżywianiem, konieczne jest stosowanie takiej organizacji żywienia oraz planowania jadłospisów szkolnych, które mają na celu zwiększanie spożycia warzyw i owoców, nasion roślin strączkowych, żywności nieprzetworzonej oraz ograniczenie spożycia mięsa.”5
Warto również nie zapominać o żywności sprzedawanej w szkolnych sklepikach (nadal się tam znajdują chipsy, paluszki, pączki, czekolada które często są zjadane przez uczniów jako pierwszy posiłek w ciągu dnia). Aby taka zmiana żywienia mogła być dobrze przyjęta w szkolnych stołówkach potrzebna jest edukacja żywieniowa, która zbuduje zrozumienie i akceptację wśród uczniów i uczennic i pozwoli na kształtowanie właściwych nawyków żywieniowych. Inspiracją do stworzenia materiałów może być program Dieta przyjazna planecie realizowany przez Fundację WWF Polska -> LINK - Regularny czas w kontakcie ze środowiskiem naturalnym – zgodnie z raportem MEN, od kilkunastu lat odnotowywany jest systematyczny spadek poziomu sprawności fizycznej dzieci i młodzieży. Dzieci w polskiej szkole są w fatalnej kondycji fizycznej. Dzieci zbyt dużo czasu spędzają zamknięte w czterech ścianach, co powoduje, że nie mają warunków do prawidłowego rozwoju fizycznego. Różne badania dowodzą, że ilość czasu w przyrodzie, jaki spędzają obecnie dzieci jest drastycznie mniejsza niż kilkadziesiąt lat temu. Co więcej, dzieci w Polsce są w fatalnej kondycji psychicznej. Coraz częściej słyszymy o tym, że system zdrowia nie radzi sobie z psychiatrią dziecięcą. Nie bez znaczenia jest to, że dzieci w Polsce mają coraz mniej kontaktu ze środowiskiem naturalnym. Wnioski z badań potwierdzają, że istnieje powiązanie pomiędzy regularną ekspozycją na środowisko naturalne, a rozwojem poznawczym, zdrowiem psychicznym i ogólnym samopoczuciem dzieci. Przegląd badań na ten temat przygotowała Fundacja Rozwoju Dzieci im. Komeńskiego – LINK
W związku z tym trzeba dołożyć starań, żeby zapewnić dzieciom uzupełniające doświadczenia z otwartą przestrzenią przyrodniczą jako stymulującym miejscem nauki. A przedmiot edukacja zdrowotna powinien poruszać oraz wcielać w życie temat regularnego czasu spędzanego w kontakcie ze środowiskiem naturalnym.
Postulujemy wsparcie nauczycielek i nauczycieli w merytorycznym i metodycznym przygotowaniu do spędzania czasu na zewnątrz. Postulujemy również systemowe wsparcie zazieleniania szkolnych i przedszkolnych podwórek i wsparcie w dążeniu do zeroemisyjności placówek edukacyjnych. To zdecydowanie ułatwi nauczycielkom i nauczycielom spędzanie czasu w przyrodzie, gdy będzie na wyciągnięcie ręki.
Przykłady dobrych praktyk:
– Ogródki szkolne Szkoła ogrodnicza Fundacja WWF Francja
– Dzieci mają wychodne Fundacja Rozwoju Dzieci
– Szkoła przyjazna klimatowi Fundacja Sendzimira,
– Śmiały Ogród Fundacja Rozwoju Dzieci.
– Edukacja klimatyczna w terenie Fundacja Code for Green - Empatia i współpraca – przedmiot powinien także pomóc rozwijać kluczowe umiejętności potrzebnych do rozumienia perspektywy innych ludzi oraz efektywnego współdziałania w zróżnicowanych zespołach. Program zajęć może obejmować naukę współpracy z osobami o różnych narodowościach, przekonaniach oraz kapitale kulturowym. Uczniowie mogliby uczestniczyć w praktycznych projektach, które promują empatię, zrozumienie i akceptację różnorodności, komunikację interpersonalną, rozwiązywanie konfliktów oraz zdolności liderskie.
Podpisy organizacji społecznych
Fundacja Code for Green, dr Małgorzata Snarska-Nieznańska i dr Justyna Józefowicz
Fundacja Cyfrowa Innowacja, Julia Idziak
Fundacja Edumind, Ewa Orłowska
Fundacja Ja, Nauczyciel, Dariusz Sochacki
Fundacja Szkoła z Klasą, Agata Łuczyńska
Fundacja WWF Polska, Klara Rościszewska
Fundacja OFF School, Grzegorz Święch
Sieć SOS dla Edukacji, Alicja Pacewicz
Stowarzyszenie Do!Pamina Lab, Anna Dęboń
Ruch Społeczny Obywatele dla Edukacji, Zofia Grudzińska
Załącznik
Jako jedno ze źródeł inspiracji można potraktować cele edukacyjne, zadania szkoły i treści nauczania edukacji prozdrowotnej, zawarte w podstawie programowej kształcenia ogólnego z 1997 roku.
EDUKACJA PROZDROWOTNA KL. IV-VI
Cele edukacyjne: Kształtowanie umiejętności dbania o swoje zdrowie.
Zadania szkoły
- Tworzenie warunków do kształtowania zachowań sprzyjających zdrowiu i bezpieczeństwu.
- Rozbudzanie zainteresowania dziecka własnym zdrowiem i rozwojem, ułatwianie nabywania podstawowych umiejętności dbania o swoje zdrowie.
- Rozbudzanie zainteresowania dziecka własnym zdrowiem i rozwojem, ułatwianie nabywania podstawowych umiejętności dbania o swoje zdrowie.
- Poznawanie zagrożeń cywilizacyjnych oraz nabycie umiejętności właściwego zachowania się w przypadku kontaktu z przedmiotami niebezpiecznymi, toksycznymi, łatwopalnymi, wybuchowymi, niewybuchami i niewypałami.
Treści nauczania
- Higiena ciała, odzieży, obuwia, miejsca pracy i wypoczynku.
- Bezpieczeństwo na drodze, podczas gier i zabaw ruchowych; pierwsza pomoc w niektórych urazach.
- Urozmaicenie i regularność posiłków, estetyka ich spożywania, zabezpieczenie żywności przed zanieczyszczeniem i zepsuciem.
- Zabawy ruchowe i rekreacja, organizacja odrabiania lekcji i czasu wolnego; prawidłowa postawa ciała.
- Rozpoznawanie własnych mocnych i słabych stron, zalet i wad; kształtowanie właściwego stosunku do własnych pozytywnych i negatywnych emocji; radzenie sobie w sytuacjach trudnych i umiejętność szukania pomocy; zachowania sprzyjające i zagrażające zdrowiu.
- Podstawowe zasady i reguły obowiązujące w relacjach międzyludzkich.
- Problemy i potrzeby kolegów niepełnosprawnych, osób chorych i starszych.
- Poznawanie zagrożeń cywilizacyjnych oraz nabycie umiejętności właściwego zachowania się w przypadku kontaktu z przedmiotami niebezpiecznymi, toksycznymi, łatwopalnymi, wybuchowymi, niewybuchami i niewypałami.
- Ochrona przed zagrożeniami naturalnymi i cywilizacyjnymi.
- Przyczyny (namawianie i presja ze strony osób) i skutki używania środków psychoaktywnych i nadużywania leków oraz innych nałogów (wyłącznie klasa VI).
Osiągnięcia
- Dbanie o zdrowie własne i współpraca z dorosłymi w tym zakresie.
- Rozróżnianie czynników wpływających pozytywnie i negatywnie na zdrowie i rozwój.
- Prawidłowe organizowanie czasu wolnego i nauki w domu.
- Rozpoznawania zagrożeń i umiejętność reagowania na nie.
EDUKACJA PROZDROWOTNA W GIMNAZJUM (OBECNE KLASY VII-VIII oraz I szkoły ponadpodstawowej)
Cele edukacyjne: Kształtowanie zdrowego stylu życia i inspirowanie harmonijnego rozwoju. Zadania szkoły
- Tworzenie warunków do kształtowania zdrowego stylu życia oraz harmonijnego rozwoju.
- Uświadamianie własnej odpowiedzialności za ochronę swojego zdrowia.
- Uświadamianie współzależności między wymiarami zdrowia, np. fizycznym, psychicznym i duchowym.
Treści nauczania
- Higiena osobista i otoczenia:
1) zasady pielęgnacji skóry,
2) hałas, nadmierne nasłonecznienie. - Bezpieczeństwo i pierwsza pomoc:
1) zasady bezpieczeństwa w domu, szkole, miejscu publicznym; potrzeby w zakresie bezpieczeństwa dzieci, osób starszych i niepełnosprawnych,
2) ryzyko związane z różnymi rodzajami aktywności i sytuacjami życiowymi, jego ocena i odpowiedzialność za jego podejmowanie,
3) pierwsza pomoc w najczęstszych przypadkach zagrożenia życia; wzywanie pomocy w nagłych wypadkach; zachowanie w sytuacjach katastrof. - Żywność i żywienie:
1) skład żywności, układanie jadłospisów, ich różnice ze względu na kulturę, wiek, stan zdrowia, rodzaj pracy,
2) higiena produkcji i przechowywania, przenoszenie i przechowywanie żywności, prawa konsumenta, reklama żywności. - Aktywność ruchowa i umysłowa:
1) aktywność fizyczna w różnych okresach życia i stanach zdrowia,
2) wypoczynek bierny i czynny,
3) higiena pracy umysłowej i snu,
4) osoby niepełnosprawne i ich potrzeby. - Zachowania sprzyjające i zagrażające zdrowiu – podejmowanie odpowiedzialnych wyborów.
- Korzystanie z pomocy medycznej.
- Poczucie własnej wartości, dawanie i przyjmowanie wsparcia, asertywność.
- Przyczyny i skutki używania m.in. środków psychoaktywnych, formy pomocy dla osób eksperymentujących i uzależnionych; sposoby radzenia sobie w sytuacjach trudnych.
Osiągnięcia
- Rozpoznawanie czynników chroniących i czynników ryzyka wpływających na zdrowie i rozwój.
- Podejmowanie działań na rzecz ochrony zdrowia.
1https://bip.brpo.gov.pl/pl/content/rpo-mity-na-temat-edukacji-seksualnej-w-szkolach
2https://bip.brpo.gov.pl/pl/content/rpo-mity-na-temat-edukacji-seksualnej-w-szkolach
3Tu prezentujemy kilka zaledwie przykładów dobrych praktyk, zamierzamy jednak stworzyć znacznie pełniejszą ich listę.
4EAT-Lancet Commission. Summary Report of the EAT-Lancet Commission. Healthy Diets From Sustainable Food Systems. Food Planet Health. 2019
5POLSKA AKADEMIA NAUK