Rekomendacje młodych dla polskiej szkoły

30 sierpnia 2023 r. przedstawicielki SOS dla Edukacji wzięły udział w Campusie Polska Przyszłości. Przeprowadziły warsztat dla młodych SOS DLA EDUKACJI: “Polska szkoła do naprawy. Przyjdź i powiedz, co trzeba zmienić!”.

Poniżej przedstawiamy zapis efektów pracy uczestników i uczestniczek warsztatu, w którym skupiliśmy się na pięciu obszarach funkcjonowania polskiej szkoły, szczególnie ważnych dla młodych ludzi. Oto ich kluczowe postulaty i propozycje:

OCENIANIE I EGZAMINY

• mówimy NIE fetyszyzacji matury: nadmierny nacisk na wyniki, straszenie maturą, skupienie się nauczycieli jedynie na przygotowaniu uczniów do matury jest szkodliwe dla wszystkich;
• egzamin maturalny TAK, ale nie jako jedyny warunek przyjęcia na studia; 
• propozycja zamiast matury: egzaminy wstępne (ale tak zorganizowane, by nie wymagało to jeżdżenia na kilka uczelni) – pracujmy nad nowym pomysłem na rekrutację; 
• potrzebne także docenianie, a nie tylko suche ocenianie uczniów:
  • ocena opisowa: odpowiedź zwrotna dla ucznia, co już jest dobrze, a nad czym i w jaki sposób trzeba jeszcze popracować
  • inna propozycja: ocena z konkretnym merytorycznym uzasadnieniem
  • ew. system procentowy (komentarz osoby uczącej się w tym systemie: “to dalej jest system niedoskonały, niedający jasnej odpowiedzi, za co są te procenty i co dalej”);
• docelowo – próba ustandaryzowania systemów oceniania tak, by kryteria uzyskania danej oceny były zbliżone dla wszystkich uczennic i uczniów;
• progi na oceny powinny znaleźć się w statucie szkolnym (komentarz: takie regulacje prawne już są, tylko nauczyciele ich nie przestrzegają).

WSPARCIE PSYCHOLOGICZNO-PEDAGOGICZNE W SZKOLE

• konieczna gruntowna zmiana sposobu pracy szkoły, ponieważ to system szkolny sam z siebie generuje większość problemów, z którymi dzieci i młodzi ludzie sobie nie radzą;
• pomoc musi być realna, udzielana na bieżąco, a nie w teorii;
• wizyta u psychologa szkolnego nie powinna być jak kara wymierzana przez nauczyciela/lkę ani tak traktowane przez uczniów;
• zapobieganie jest ważniejsze (i łatwiejsze) niż usuwanie skutków kryzysów interpersonalnych czy osobistych – nie wolno czekać z działaniem, aż coś złego się wydarzy;
• niezbędne praktyczne szkolenia z rozpoznawania problemów emocjonalnych i “pierwszej pomocy” dla nauczycielek i nauczycieli, zwłaszcza wychowawców;
• dostrzeganie i szybkie reagowanie na przemoc rówieśniczą w szkole; wszyscy uczniowie i nauczyciele muszą także reagować na sytuacje, gdy nauczyciel/ka kogoś źle traktuje (w oryginale: “gnębi”); 
• zwiększyć prestiż zawodu pedagoga, psychologa szkolnego, i oczywiście także nauczyciela;
• podnieść wynagrodzenia – płaca musi być godna, żeby w szkole mogli pracować najlepsi specjaliści; 
• indywidualizacja pracy z uczniami jako strategia, która nie tylko ułatwia uczenie się, ale także redukuje stres szkolny i napięcia w relacjach z nauczycielami;
• dbanie o równowagę praw nauczycieli i uczniów, której dziś w wielu szkołach brakuje;
• szkoła życzliwa i przyjazna: dziś postrzegana jest często jako instytucja opresyjna, a powinna być bezpiecznym miejscem dla dzieci i młodych.

komentarz:

(komentarz: dziecko i młody człowiek nie może ciągle czuć się w szkole jak “porażka”);

• do rozważenia: dopuścić do pracy w szkole także ludzi bez uprawnień, ale z pasją, dla których nauczanie byłoby pracą dodatkową, a nie główną);
• do rozważenia: psycholog spoza szkoły, zatrudniony na dyżury – wtedy młody człowiek czuje się bezpieczniej, łatwiej mu się otworzyć i skorzystać z pomocy.

PRAWA UCZNIOWSKIE

• uczniowie pełnoletni powinni ponosić odpowiedzialność za swoje czyny, w tym za samodzielne wyjście ze szkoły i usprawiedliwienia – należy doprecyzować przepisy, aby nauczyciele nie czuli, że będą ponosić odpowiedzialność za wyjścia osób pełnoletnich;
• najczęstsze naruszenia praw uczniowskich: przepisy dot. oceniania, wglądu do sprawdzonych prac, uzasadnień ocen; 
• samorząd uczniowski powinien otrzymać realne kompetencje i prawo do żądania zmian w niektórych obszarach;
• należy ostatecznie rozwiązać wątpliwości interpretacyjne dot. regulowania wyglądu w szkołach – wygląd powinien być indywidualną sprawą ucznia i ew. jego rodziców;
• rzecznik praw uczniowskich, ogólnopolski RPU, który zajmowałby się edukowaniem społeczeństwa, a także powiatowy/miejski, który podejmowałby interwencje w przypadku naruszeń przepisów prawa;
• nikt nie może zostać pociągnięty do odpowiedzialności za krytykę czy zgłaszanie propozycji zmian w szkole – myślące krytycznie osoby warto nagradzać za spostrzegawczość i zaangażowanie;
• respektowanie prawa: szkolne akty prawne powinny być regularnie dostosowywane do prawa powszechnie obowiązującego – obecnie prawo ulega częstym zmianom, a szkoły zostają kilka lat z tyłu;
• kształcenie nauczycieli: należy przeanalizować programy kształcenia i uwzględnić więcej zagadnień z prawa oświatowego (zwłaszcza przedstawiać realne problemy szkoły i sposoby ich rozwiązywania);
• wprowadzić łatwe procedury zgłaszania nieprawidłowości i zapewnić uczniom brak konsekwencji w sytuacji ich zgłoszenia;
• samorząd uczniowski powinien móc zgłaszać poważne naruszenia praw uczniowskich do rzecznika dyscyplinarnego nauczycieli, który musiałby wszcząć co najmniej postępowanie wyjaśniające;
• ujednolicenie praw uczniowskich: zapisy te są rozrzucone w różnych ustawach i rozporządzeniach – należy zebrać je w jednym akcie prawnym
• potrzeba  większego zaangażowania w podejmowaniu kontroli kuratoryjnej z urzędu (w tym statutów szkół), nadzór nad kuratorami oświaty;
• edukowanie rodziców w zakresie praw uczniowskich – przerwanie zaklętego kręgu nawyków, związanych z lękiem przed zgłaszaniem nieprawidłowości;
• szacunek i dialog: wartość ucznia i nauczyciela jako człowieka jest taka sama;
• usunięcie możliwości stosowania odpowiedzialności zbiorowej uczennic i uczniów;
• w różnych szkołach istnieją różne zasady usprawiedliwiania nieobecności – od bardzo rygorystycznych do skrajnie liberalnych; należy dążyć do pewnego ich ujednolicenia;
• sprawa przyziemna, ale ważna: każdy ma prawo skorzystać z toalety – nie można tego zabraniać w czasie lekcji.

EDUKACJA TO RELACJE 

• wprowadzenie superwizji psychologicznej dla kadry nauczycielskiej;
• szkolenia interpersonalne i komunikacyjne dla osób pracujących w szkole;
• wzrost nauczycielskich wynagrodzeń warunkiem koniecznym poprawy klimatu w szkołach;
• zadbanie o dobrostan wszystkich członków szkolnej społeczności (np. pokój ciszy, miejsca do rozmowy);
• ważna rola szkolnego psychologa jako sojusznika i osoby bliskiej uczniom – odpowiednia liczba etatów i odpowiednie przygotowanie;
• mniejsze szkoły, mniejsze klasy, bo w nich łatwiej budować relacje i czuć się “u siebie”;
• odpowiedzialność za swoje czyny dotyczy nie tylko uczniów, ale też nauczycielek i nauczycieli (komentarz: co zrobić gdy dyrektor chroni nauczycieli, którzy prześladują uczniów);
• normalne, ludzkie relacje uczeń-nauczyciel, bez budowania sztucznego dystansu i hierarchii (komentarz: niektórzy nauczyciele wymagają zwracania się do nich per “profesor, doktor itp.”, do rozważenia: czy w szkole średniej naprawdę nie można być z nauczycielem na Ty, oczywiście z należytym szacunkiem).

EDUKACJA SEKSUALNA I PSYCHOSEKSUALNA

• temat jest znacznie szerszy, tu nie chodzi tylko o płciowość czy seks, więc dlaczego nie rozmawiać o tym na języku polskim czy innych przedmiotach? historia walki o prawa kobiet to też temat dla edukacji seksualnej;
• najpierw szeroko rozumiana edukacja psychoseksualna powinna stać się  elementem innych przedmiotów (język polski, historia, wiedza o społeczeństwie, biologia i in.), w kolejnym kroku warto rozważyć wprowadzenie zajęć z edukacji seksualnej;
• edukacja w kierunku ciałopozytywności, czyli akceptowania własnego ciała,  od początku edukacji: zmiana tradycyjnego myślenia, opartego na stereotypach i uprzedzeniach, odpowiednie komunikaty od nauczycielek i nauczycieli, dobór treści kształtujących u uczniów zdrowe podejście do własnego ciała i seksualności;
• zapobieganie ubóstwu menstruacyjnemu.

Prowadzący warsztat: Alicja Pacewicz (SOS dla Edukacji i Fundacja Szkoła z Klasą), dr Iga Kazimierczyk (Wolna Szkoła i SOS dla Edukacji), dr Olga Napiontek (Civis Polonus i SOS dla Edukacji), Daniel Sjargi (Stowarzyszenie Umarłych Statutów), Karolina Prus-Wirzbicka  oraz Kinga Kasperska (SOS dla Edukacji)