[fusion_builder_container type=”flex” hundred_percent=”no” hundred_percent_height=”no” min_height_medium=”” min_height_small=”” min_height=”” hundred_percent_height_scroll=”no” align_content=”stretch” flex_align_items=”flex-start” flex_justify_content=”flex-start” flex_column_spacing=”” hundred_percent_height_center_content=”yes” equal_height_columns=”no” container_tag=”div” menu_anchor=”” hide_on_mobile=”small-visibility,medium-visibility,large-visibility” status=”published” publish_date=”” class=”” id=”” spacing_medium=”” margin_top_medium=”” margin_bottom_medium=”” spacing_small=”” margin_top_small=”” margin_bottom_small=”” margin_top=”” margin_bottom=”” padding_dimensions_medium=”” padding_top_medium=”” padding_right_medium=”” padding_bottom_medium=”” padding_left_medium=”” padding_dimensions_small=”” padding_top_small=”” padding_right_small=”” padding_bottom_small=”” padding_left_small=”” padding_top=”” padding_right=”” padding_bottom=”” padding_left=”” link_color=”” link_hover_color=”” border_sizes=”” border_sizes_top=”” border_sizes_right=”” border_sizes_bottom=”” border_sizes_left=”” border_color=”” border_style=”solid” box_shadow=”no” box_shadow_vertical=”” box_shadow_horizontal=”” box_shadow_blur=”0″ box_shadow_spread=”0″ box_shadow_color=”” box_shadow_style=”” z_index=”” overflow=”” gradient_start_color=”” gradient_end_color=”” gradient_start_position=”0″ gradient_end_position=”100″ gradient_type=”linear” radial_direction=”center center” linear_angle=”180″ background_color=”” background_image=”” skip_lazy_load=”” background_position=”center center” background_repeat=”no-repeat” fade=”no” background_parallax=”none” enable_mobile=”no” parallax_speed=”0.3″ background_blend_mode=”none” video_mp4=”” video_webm=”” video_ogv=”” video_url=”” video_aspect_ratio=”16:9″ video_loop=”yes” video_mute=”yes” video_preview_image=”” render_logics=”” absolute=”off” absolute_devices=”small,medium,large” sticky=”off” sticky_devices=”small-visibility,medium-visibility,large-visibility” sticky_background_color=”” sticky_height=”” sticky_offset=”” sticky_transition_offset=”0″ scroll_offset=”0″ animation_type=”” animation_direction=”left” animation_speed=”0.3″ animation_offset=”” filter_hue=”0″ filter_saturation=”100″ filter_brightness=”100″ filter_contrast=”100″ filter_invert=”0″ filter_sepia=”0″ filter_opacity=”100″ filter_blur=”0″ filter_hue_hover=”0″ filter_saturation_hover=”100″ filter_brightness_hover=”100″ filter_contrast_hover=”100″ filter_invert_hover=”0″ filter_sepia_hover=”0″ filter_opacity_hover=”100″ filter_blur_hover=”0″][fusion_builder_row][fusion_builder_column type=”1_1″ layout=”1_1″ align_self=”auto” content_layout=”column” align_content=”flex-start” valign_content=”flex-start” content_wrap=”wrap” spacing=”” center_content=”no” column_tag=”div” link=”” target=”_self” link_description=”” min_height=”” hide_on_mobile=”small-visibility,medium-visibility,large-visibility” sticky_display=”normal,sticky” class=”” id=”” type_medium=”” type_small=”” order_medium=”0″ order_small=”0″ dimension_spacing_medium=”” dimension_spacing_small=”” dimension_spacing=”” dimension_margin_medium=”” dimension_margin_small=”” margin_top=”” margin_bottom=”” padding_medium=”” padding_small=”” padding_top=”” padding_right=”” padding_bottom=”” padding_left=”” hover_type=”none” border_sizes=”” border_color=”” border_style=”solid” border_radius=”” box_shadow=”no” dimension_box_shadow=”” box_shadow_blur=”0″ box_shadow_spread=”0″ box_shadow_color=”” box_shadow_style=”” overflow=”” background_type=”single” gradient_start_color=”” gradient_end_color=”” gradient_start_position=”0″ gradient_end_position=”100″ gradient_type=”linear” radial_direction=”center center” linear_angle=”180″ background_color=”” background_image=”” background_image_id=”” lazy_load=”avada” skip_lazy_load=”” background_position=”left top” background_repeat=”no-repeat” background_blend_mode=”none” render_logics=”” filter_type=”regular” filter_hue=”0″ filter_saturation=”100″ filter_brightness=”100″ filter_contrast=”100″ filter_invert=”0″ filter_sepia=”0″ filter_opacity=”100″ filter_blur=”0″ filter_hue_hover=”0″ filter_saturation_hover=”100″ filter_brightness_hover=”100″ filter_contrast_hover=”100″ filter_invert_hover=”0″ filter_sepia_hover=”0″ filter_opacity_hover=”100″ filter_blur_hover=”0″ animation_type=”” animation_direction=”left” animation_speed=”0.3″ animation_offset=”” last=”true” border_position=”all” first=”true”][fusion_text columns=”” column_min_width=”” column_spacing=”” rule_style=”” rule_size=”” rule_color=”” hue=”” saturation=”” lightness=”” alpha=”” content_alignment_medium=”” content_alignment_small=”” content_alignment=”” hide_on_mobile=”small-visibility,medium-visibility,large-visibility” sticky_display=”normal,sticky” class=”” id=”” margin_top=”” margin_right=”” margin_bottom=”” margin_left=”” fusion_font_family_text_font=”” fusion_font_variant_text_font=”” font_size=”” line_height=”” letter_spacing=”” text_transform=”” text_color=”” animation_type=”” animation_direction=”left” animation_speed=”0.3″ animation_offset=””]
W czerwcu odbyły się dwa webinary „Statut szkoły do tablicy!”, których tematyką był tytułowy statut szkoły, zasady jego konstruowania, problematyka niezgodnych z prawem postanowień statutu oraz przestrzegania statutu szkoły. Mówiliśmy też w ogóle o prawie w szkole, praworządności w tych mikro-demokracjach, jakimi są szkoły i wskazywaliśmy, jak budować innowacyjną szkołę w obecnym stanie prawnym.
Statut jest ważny, ale nie najważniejszy
Z perspektywy prawa wewnątrzszkolnego statut szkoły to bardzo istotny akt prawny. Reguluje on pracę szkoły i jej organów, a także określa prawa i obowiązki uczniów czy nauczycieli. Każdy statut szkoły musi zawierać minimalną zawartość – co się na nią składa, określa art. 98 ustawy – Prawo oświatowe („u.p.o.”). Ten przepis trzeba zapamiętać i od niego warto zacząć kontrolę własnego statutu szkoły. Wyliczenie obligatoryjnych elementów statutu z art. 98 u.p.o. potraktujmy jako checklistę i sprawdźmy, czy nasz statut jest kompletny.
I tutaj jedna uwaga „z praktyki” – jeśli coś zgodnie z prawem ma być w statucie, to znaczy, że ma być uregulowane właśnie w nim, a nie w osobnym dokumencie, do którego odsyła statut. Organizacja biblioteki szkolnej czy świetlicy, zasady oceniania uczniów, prawa i obowiązki uczniów – to wszystko materia statutowa, którą winien uregulować w pełni statut szkoły. Nie wystarczy wpisać do statutu, że „Organizację biblioteki określa regulamin” albo że „Szczegółowe zasady oceniania wewnątrzszkolne są określone w osobnym dokumencie”.
O tym, dlaczego ważne jest, aby materia statutowa była w statucie, przeczytacie w artykule „Co jest nie tak ze statutami? Zarys problemu” zamieszczonym w książce „Statut nieumarły. Wzór statutu szkoły z komentarzem” (https://statut.umarlestatuty.pl/files/StatutNieumarly.pdf).
Jednak w szkole statut to nie wszystko! Oprócz niego mamy przecież rozporządzenia, ustawy i Konstytucję – tak, tak również Konstytucję. Te akty prawne również regulują – w mniejszym lub większym stopniu pracę szkół – i koniecznie trzeba ich przestrzegać: są to bowiem akty prawa powszechnie obowiązującego. Wiąże one każdą szkołę, każdą dyrektorkę/nauczycielkę/uczennicę i każdego dyrektora/nauczyciela/ucznia. Konstytucja RP stanowi np. o tym, że wolność człowieka podlega ochronie prawnej (art. 30), że nikt nie może być dyskryminowany (art. 32), a także że każdemu przysługuje wolność wyrażania swoich poglądów (art. 54). Z konstytucyjnych praw i wolności korzystają również uczennice i uczniowie (i na to też znajdziemy w Konstytucji przepis – art. 37) – niby trywializm, ale warto to podkreślać na każdym kroku. A dlaczego?
Bo wynikają z tego wcale nietrywialne rzeczy. Statut szkoły nie może bowiem nadmiernie i nieproporcjonalnie ograniczać uczniom ich praw i wolności, szkoła musi respektować wolność sumienia i wyznania uczniów, szanować ich prawo np. do protestowania czy do kształtowania własnego wyglądu.
O najczęstszych i niekiedy całkiem absurdalnych regulacjach statutowych przeczytacie na stronie Stowarzyszenia Umarłych Statutów: w sekcji Poradniki (https://umarlestatuty.pl/category/poradniki/) oraz Interwencje (https://umarlestatuty.pl/interwencje/).
Przemodelować ocenianie
Ocenianie to chyba najdrażliwszy temat w szkole, zwłaszcza w czerwcu, gdy zbliża się koniec roku szkolnego. Wyliczanie średnich, pisanie dodatkowych kartkówek czy robienie dodatkowych projektów – bo trzeba mieć ileś tam ocen. Czy to nie wygląda śmiesznie? Czy to nie pokazuje nam, że zatraciliśmy sens szkoły? A najważniejsze: czy naprawdę tak musi być?
Oczywiście, że nie musi. I są szkoły, w których tak to nie wygląda! Są fantastyczne nauczycielki i fantastyczni nauczyciele, którzy już teraz oceniają bez ocen! Niemożliwe? A jednak. I uwaga, żeby wyrugować z dzienników „cyferki” i średnie nie trzeba czekać na zmiany w ustawach czy nowego ministra edukacji – wystarczy zmienić statut szkoły.
Zgodnie ze wspominanym art. 98 u.p.o., statut szkoły określa szczegółowe warunki i sposób oceniania wewnątrzszkolnego uczniów. Ogólne warunki oceniania wewnątrzszkolnego określają natomiast art. 44b i n. ustawy o systemie oświaty („u.s.o.”). Ten przepis określa wspólne dla wszystkich szkół zasady oceniania, które dopełniają regulacje rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 22 lutego 2019 r. w sprawie oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy w szkołach publicznych.
Do tych przepisów warto zerknąć, bo wskazują one na definicję oceniania (art. 44b ust. 3 u.s.o.), cele oceniania wewnątrzszkolnego (art. 44b ust. 5 u.s.o.) czy normują kwestię ocen ucznia (art. 44e u.s.o.). Rozporządzenie ws. oceniania natomiast określa bardziej szczegółowo zasady organizowania egzaminów klasyfikacyjnych (§ 15 rozporządzenia) czy egzaminu poprawkowego (§ 16 rozporządzenia).
Co jednak najważniejsze – przepisy te nie mówią o tym, w jaki konkretny sposób ma odbywać się oceniania. Ustawa o systemie oświaty wskazuje tylko, że uczeń otrzymuje oceny bieżące i klasyfikacyjne, które są jawne (art. 44e u.s.o.). Resztę ma określić statut szkoły, bowiem oceny bieżące i śródroczne oceny klasyfikacyjne są ustalane w sposób określony w statucie szkoły (art. 44i u.s.o.). W klasach od IV wzwyż roczne oceny klasyfikacyjne z zajęć edukacyjnych oraz roczna ocena klasyfikacyjna zachowania są ustalane według skali 1-6/naganne-wzorowe. Poza tym – można w statucie szkoły wymyślić własną skalę oceniania, czy w ogóle z niej zrezygnować i postawić na ocenianie opisowe. Ustawa wprost taką możliwość przewiduje w art. 44i ust. 4 u.s.o., który mówi, że: „oceny bieżące oraz śródroczne i roczne oceny klasyfikacyjne ze wszystkich albo wybranych obowiązkowych lub dodatkowych zajęć edukacyjnych (…), a także śródroczna i roczna ocena klasyfikacyjna zachowania mogą być ocenami opisowymi, jeżeli statut szkoły tak przewiduje”.
W „Statucie nieumarłym” można przeczytać o jednym z wielu możliwych sposób na ocenianie bez ocen cyfrowych. Nie zapominajmy jednak w ferworze zmian, że oceniać trzeba – i od tego w obecnym stanie prawnym nie uciekniemy. Można to jednak robić inaczej niż zazwyczaj, bez cyferek, kartkówek i sprawdzianów. Bez wyliczania średniej ważonej przez dziennik i „zbierania” cyferek pod koniec roku szkolnego, żeby wskoczyć na kolejny próg ocenowy.
Co robić, gdy szkoła łamie prawo?
Zacznijmy od tego, że wszyscy naruszamy prawo. Nikt nie postępuje w sposób pełni zgodny z literą prawą: ręka w górę, kto nigdy nie przeszedł na czerwonym świetle, nie przekroczył dopuszczalnej prędkości, nie przejechał rowerem przez przejście dla pieszych… W szkołach też czasem zdarza się, że „odstępuje się” od litery prawa. Czy zawsze trzeba interweniować, wytaczając najcięższe działa? Oczywiście, że nie.
Natomiast wówczas, gdy szkoła lekceważy prawo, trzeba działać. Można zacząć od rozmowy z dyrekcją szkoły, potem zgłosić sprawę do kuratorium lub organu prowadzącego szkołę. Pomocą mogą służyć wzory wniosków i pism, udostępniane przez Stowarzyszenie Umarłych Statutów: https://umarlestatuty.pl/wzory-pism/.
[/fusion_text][fusion_youtube id=”https://youtu.be/pajtT1eg6CU” alignment=”” width=”” height=”” autoplay=”true” api_params=”” title_attribute=”” video_facade=”” hide_on_mobile=”small-visibility,medium-visibility,large-visibility” class=”” css_id=”” /][fusion_text columns=”” column_min_width=”” column_spacing=”” rule_style=”” rule_size=”” rule_color=”” hue=”” saturation=”” lightness=”” alpha=”” content_alignment_medium=”” content_alignment_small=”” content_alignment=”” hide_on_mobile=”small-visibility,medium-visibility,large-visibility” sticky_display=”normal,sticky” class=”” id=”” margin_top=”” margin_right=”” margin_bottom=”” margin_left=”” fusion_font_family_text_font=”” fusion_font_variant_text_font=”” font_size=”” line_height=”” letter_spacing=”” text_transform=”” text_color=”” animation_type=”” animation_direction=”left” animation_speed=”0.3″ animation_offset=””]
Sieć Organizacji Społecznych dla Edukacji działa na rzecz dobrej i mądrej szkoły. Promujemy i upowszechniamy dobre praktyki w edukacji. Nasze propozycje zmian systemowych, rozwiązań dla samorządów i szkół, wywodzą się z wieloletnich doświadczeń pracy z polskimi szkołami, nauczycielami i nauczycielkami, dziećmi i ich rodzicami.
Spotkania realizowane w ramach projektu SOS for Education
Projekt dofinansowany w 2022 r. przez Civitates
[/fusion_text][/fusion_builder_column][/fusion_builder_row][/fusion_builder_container]