Propozycje dla Polski. Rozmowa o przyszłości

Organizacje społeczne wraz z ekspertami i ekspertkami od miesięcy pracują nad propozycjami dla przyszłości Rzeczpospolitej. W wielu obszarach wymagających naprawy, poprawy lub modernizacji, społeczeństwo obywatelskie ma gotowe propozycje rozwiązań i aktów legislacyjnych. Przedstawimy je 3 czerwca podczas Święta Wolności i Praw Obywatelskich w trakcie „Rozmowy obywatelskiej o przyszłości” zorganizowanej przez Ogólnopolską Federację Organizacji Pozarządowych, Fundację im. Stefana Batorego i Europejskie Centrum Solidarności.

PRAWORZĄDNOŚĆ – NIEZALEŻNE SĄDOWNICTWO

Nazwa koalicji lub organizacji przygotowującej propozycje: Stowarzyszenie Sędziów Polskich „IUSTITIA”

Osoba prezentująca propozycje: Bartłomiej Przymusiński, sędzia, członek zarządu i rzecznik prasowy SSP „IUSTITIA”

Czego dotyczą propozycje rozwiązań?

Utworzenie nowego systemu sądownictwa, opartego na wybieranej zgodnie z Konstytucją Krajowej Radzie Sądownictwa, sądach powszechnych pozbawionych politycznego nadzoru, otwartych na udział czynnika obywatelskiego oraz Sądzie Najwyższym jako sprawnym i skutecznym sądzie prawa. Propozycje te są kompatybilne z nową ustawą o prokuraturze i Trybunale Konstytucyjnym, z którym tworzą pakiet 5 ustaw przywracających praworządność.

Krótki opis problemu, którego dotyczą rozwiązania

Wymiar sprawiedliwości znajduje się w głębokim i strukturalnym kryzysie. Sprawy sądowe trwają 67 proc. dłużej, rosną zaległości. W Izbie Cywilnej SN na rozpoznanie czeka 6 tys. spraw, w tym sprawy frankowe. Sądy funkcjonują w archaicznym otoczeniu. Podczas gdy na świecie wdraża się rozwiązania z zakresu sztucznej inteligencji, w Polsce akta sądowe są nadal papierowe. Obywatele, którzy muszą komunikować się z sądem według przestarzałych zasad, tracą czas i pieniądze. System jest oderwany od potrzeb obywateli, utrudnia działalność gospodarczą, uporządkowanie ważnych spraw rodzinnych i majątkowych. To narusza ich podstawowe prawo do rozpoznania sprawy przez niezawisły i bezstronny sąd i w rozsądnym terminie.

Politycznie wybierana Krajowa Rada Sądownictwa, polityczna kontrola nad stanowiskami prezesów sądów, upolitycznienie prokuratury i Trybunału Konstytucyjnego przyniosły katastrofalne skutki. Postępowania trwają coraz dłużej, obywatele nie mają zaufania do instytucji sądowych i prawa. Naruszane są zobowiązania Polski wynikające z członkostwa w Unii Europejskiej. Rodzi to dotkliwe skutki finansowe, które obciążają wszystkich Polaków: odszkodowania za przewlekłe postępowania, zablokowanie środków unijnych, kary nałożone przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (ponad pół miliarda euro).

Potrzebujemy uchwalenia ustaw, które zagwarantują wypłatę Polsce środków unijnych i odbudują systemowe gwarancje niezależności sądów i prokuratury. Musimy ochronić obywateli przed negatywnymi skutkami wadliwych nominacji neo-sędziów i zapobiec chaosowi prawnemu. Trzeba zapewnić apolityczny wybór sędziów Trybunału Konstytucyjnego i odbudować jego autorytet. Prokuratura musi być skuteczniejsza w ściganiu przestępstw urzędników i polityków.

Szeroka koalicja organizacji pozarządowych połączyła siły i stworzyła wspólną koncepcję tego, jak zbudować nowoczesne sądownictwo. Jest to pakiet 5 ustaw i rekomendacji towarzyszących, które rozwiązują kluczowe problemy systemu. To jedyna taka propozycja w Polsce – kompleksowa, oparta na konsensusie ekspertów i dobrze napisana.

Wymiar sprawiedliwości musi lepiej służyć obywatelom.

Na czym polega proponowane rozwiązanie? Co i jak zmienia?

* Natychmiastowe przyśpieszenie postępowań i szerszy dostęp obywateli do sądu zapobiegnie zwiększaniu kosztów biznesowych i ludzkich:

1. a) cyfrowe wnoszenie pism i dostęp do akt,
2. b) sędziowie będą mogli skupić się na rozwiązywaniu problemów obywateli, a nie na czynnościach technicznych,
3. c) szybki obieg korespondencji.

* Sądy od razu otwarte dla obywateli wzmocnią zaufanie do sądownictwa:

1. a) ławnicy – sędziowie obywatelscy, sprawne przeprowadzenie wyborów lokalnych,
2. b) kontrola obywatelska działalności KRS.

* AI w elektronicznym postępowaniu nakazowym jako początek pełnej cyfryzacji:

1. a) szybkie nakazy zapłaty w prostych sprawach,
2. b) uwolnienie etatów – referendarze będą mogli załatwić więcej spraw w księgach wieczystych lub rejestrach.

* Utrzymanie orzeczeń neosędziów ochroni obywateli przed niepewnością co do ważności wyroku.

* Koniec problemów z instytucjami UE, pełne odblokowanie środków europejskich i zakończenie naliczania kar.

Jak zaawansowane są prace nad propozycjami rozwiązań?

Podczas III Kongresu Prawników Polskich 24 czerwca 2023 zostaną przestawione szczegółowe założenia ustaw o KRS, SN i sądach powszechnych oraz projekt większości przepisów ustaw.

Opis prowadzonych do tej pory działań: co zostało już zrobione?

Obecnie trwają prace nad tekstem ustaw. Ich zasadnicze założenia uwzględniają wyniki warsztatów z obywatelami w całej Polsce „Rządy prawa, wspólna sprawa”.

Projekt jest również konsultowany z innymi organizacjami prawniczymi.

PRAWORZĄDNOŚĆ – TRYBUNAŁ KONSTYTUCYJNY

Nazwa organizacji przygotowującej propozycje

Fundacja im. Stefana Batorego (Zespół Ekspertów Prawnych)

Osoba prezentująca propozycje

Krzysztof Izdebski

Czego dotyczą propozycje rozwiązań?

Model przywrócenia skutecznego działania Trybunału Konstytucyjnego, chroniącego prawa obywateli i obywatelek.

Krótki opis problemu, którego dotyczą rozwiązania

System kontroli konstytucyjności prawa w Polsce przestał prawidłowo funkcjonować w okresie zmian politycznych przełomu lat 2015–2016 i następujących w związku z nimi zmian prawnych oraz organizacyjnych dotyczących Trybunału Konstytucyjnego.

Sparaliżowanie Trybunału Konstytucyjnego pozwoliło rządowi na podporządkowanie Krajowej Rady Sądownictwa, a następnie na podjęcie prób podporządkowania sobie władzy sądowniczej, w tym Sądu Najwyższego i sądów powszechnych. Prokuratura została oddana pod bezpośredni nadzór funkcjonariuszy koalicji rządzącej i była wykorzystywana przez nich dla celów politycznych z pogwałceniem standardów konstytucyjnych.

Na czym polega proponowane rozwiązanie? Co i jak zmienia?

Społeczny projekt ustawy o Trybunale Konstytucyjnym nie ogranicza się do propozycji przywrócenia standardów państwa prawnego, ale przedstawia także sposoby na usprawnienie systemu kontroli konstytucyjności prawa i wzmocnienie gwarancji jego niezależności. Proponujemy w nim np.

• odstąpienie od zasady jednoosobowego kierowania Trybunałem przez Prezesa na rzecz zasady kolegialności,
• większą jawność postępowania przed Trybunałem,
• zmianę systemu wyboru sędziów Trybunału zapewniającą jak najwyższą apolityczność kandydatów,
• rozszerzenie zakresu legitymacji organizacji społecznych do wszczęcia procesu kontroli konstytucyjności prawa.

Drugi z prezentowanych projektów – projekt ustawy: przepisy wprowadzające ustawę o TK – pozwala na przywrócenie stanu praworządności w Trybunale Konstytucyjnym w sposób zgodny z Konstytucją RP. Fundacja Batorego oraz Zespół Ekspertów Prawnych stoją zdecydowanie na stanowisku, że praworządność musi zostać przywrócona wyłącznie praworządnymi działaniami, a Trybunał i pozostałe instytucje muszą być niezależne od woli politycznej tego lub kolejnych rządów.

Jak zaawansowane są prace nad propozycjami rozwiązań?

Projekt ustawy.

Opis prowadzonych do tej pory działań: co zostało już zrobione?

Projekty poddano konsultacji z wybitnymi specjalistami i specjalistkami z dziedziny prawa konstytucyjnego oraz przekazano do konsultacji organizacjom skupiającym osoby wykonujące zawody prawnicze i podejmujące działania na rzecz ochrony państwa prawa.

Odbyły się spotkania z przedstawicielami i przedstawicielkami partii opozycyjnych, które wyraziły poparcie dla projektu.

Organizowana jest zbiórka podpisów organizacji społecznych popierających projekt: https://publicystyka.ngo.pl/spoleczny-projekt-ustawy-o-trybunale-konstytucyjnym-poprzyj-podpisz.

Załączniki do przygotowanych rozwiązań

Projekt wraz z opisem

One pager o organizacji

Wyciąg głównych elementów projektów ustaw o Trybunale Konstytucyjnym

• Trybunał rozpoznaje sprawy na jawnej, otwartej dla publiczności, rozprawie. W dotychczasowym ustawodawstwie widoczna była tendencja do ograniczania liczby rozpraw przed Trybunałem Konstytucyjnym i zwiększenia liczby spraw rozpatrywanych na posiedzeniach niejawnych. Jak pokazuje praktyka, nie sprzyja to wszechstronnemu rozpoznaniu sprawy, a także ogranicza transparentność procesu kontroli konstytucyjności prawa. Projekt wprowadza zasadę odwrotną – wszystkie sprawy zawisłe przed Trybunałem Konstytucyjnym powinny zostać rozpatrzone na otwartej, transparentnej rozprawie. Jedynie w wyjątkowych sytuacjach jest możliwe rozpatrzenia sprawy na posiedzeniu niejawnym, tj. gdy sprawa w ocenie Trybunału jest bezsporna, a stanowiska wszystkich uczestników postępowania są zbieżne co do konkluzji.
  
  
• Legitymacja organizacji społecznych do występowania z wnioskami do Trybunału Konstytucyjnego.Dotychczas Trybunał Konstytucyjny w swojej praktyce orzeczniczej przejmował, że ogólnokrajowe organy związków zawodowych oraz ogólnokrajowe władze organizacji pracodawców i organizacji zawodowych posiadają bardzo ograniczoną legitymacje do wystąpienia z wnioskiem do Trybunału. Projekt zmierza do zmiany tej praktyki w myśl zasady możliwie najszerszego otwarcia Trybunału Konstytucyjnego na wnioski pochodzące od organizacji społeczeństwa obywatelskiego.
  
  
• Kontrola procesu stanowienia prawa następuje z urzędu. Projekt jednoznacznie rozstrzyga spór istniejący w doktrynie prawa konstytucyjnego i rozbieżności występujące w orzecznictwie Trybunału dotyczące tego, czy Trybunał jest obowiązany do dokonywania z urzędu kontroli zgodności z Konstytucją trybu wydania zakwestionowanych przepisów. Zgodnie z Projektem kontrola taka staje się obligatoryjna, czyli składający skargę lub wniosek do Trybunału nie będzie musiał dodatkowo wskazywać na potencjalne błędy w procesie legislacyjnym kwestionowanych przepisów. Trybunał Konstytucyjny musi zatem niezależnie od oceny zgodności przepisów z Konstytucją ustalić, czy proces ich ustanowienia spełniał zasady tworzenie legislacji.
  
  
• Zakres rozpoznania skarg konstytucyjnych.Dotychczasowa regulacja znacząco ograniczała efektywność wnoszonych skarg konstytucyjnych. Dotychczas w skardze można było bowiem zakwestionować jedynie przepis, na podstawie którego organ orzekł ostatecznie o wolnościach, prawach lub obowiązkach jednostki. W wielu przypadkach ograniczenie to – stanowiące nadmierny formalizm – prowadziło do faktycznego braku możliwości zakwestionowania przepisu, który stanowił źródło niekonstytucyjności. Projekt przewiduje, że skarga konstytucyjna powinna wskazywać normę prawną stanowiącą podstawę ostatecznego rozstrzygnięcia organu władzy publicznej, a więc nie tylko przepis będący podstawą procesową rozstrzygnięcia, ale także wszelkie regulacje prawa materialnego, które wpłynęły na treść rozstrzygnięcia w sprawie indywidualnej.
  
  
• Zmiana zasady jednoosobowego kierowania działalnością Trybunału Konstytucyjnego przez Prezesa Trybunału na rzecz zasady kolegialności. Projekt przewiduje ograniczenie możliwości jednoosobowego wpływania przez Prezesa Trybunału na działalność orzeczniczą TK poprzez powierzenie Zgromadzeniu kompetencji do wyboru składów orzekających Trybunału oraz dokonywania w nich zmian. Celem tej zmiany jest zapewnienie, by proces wyznaczania i zmian w składach orzekających miał charakter kolegialny, transparentny i przejrzysty, gwarantujący przede wszystkim niezależność i niezawisłość składów orzekających, zarówno od czynników zewnętrznych, jak i od czynników wewnętrznych, w tym jednoosobowego wpływu na skład Prezesa Trybunału Konstytucyjnego.
  
  
• Kadencyjność funkcji Prezesa Trybunału Konstytucyjnego.Projekt przewiduje, że Prezes Trybunału Konstytucyjnego jest powoływany na trzyletnią kadencję. Na kolejną kadencję Prezes Trybunału może być powołany tylko raz. Ponadto, projekt precyzyjnie wskazuje, że przedstawienie Prezydentowi kandydatów na stanowiska Prezesa i Wiceprezesa Trybunału nie może się odbyć bez podjęcia odrębnej uchwały przez Zgromadzenie Ogólne sędziów Trybunału Konstytucyjnego.
  
  
• Nowe zasady wyborów sędziów Trybunału Konstytucyjnego. Zgodnie z Projektem sędziów Trybunału Konstytucyjnego wybiera Sejm nie, jak to było do tej pory większością zwykłą ale większością kwalifikowaną – 3/5 głosów. Dzięki temu wybór sędziego TK będzie musiał zostać uzgodniony przez większość parlamentarną oraz opozycję. Krąg podmiotów uprawnionych do zgłoszenia kandydata na sędziego uległ rozszerzeniu: poza Prezydium Sejmu oraz grupą 50 posłów, prawo to przyznano Prezydentowi RP, grupie co najmniej 30 senatorów, Zgromadzeniu Ogólnemu Sędziów Sądu Najwyższego, Zgromadzeniu Ogólnemu Naczelnego Sądu Administracyjnego, Krajowej Izbie Radców Prawnych oraz Naczelnej Radzie Adwokackiej i Krajowej Radzie Prokuratorów. Projekt wprowadza również zasadę wysłuchania publicznego kandydatów na otwartym posiedzeniu Komisji Sejmowej. Regulacja ta ma przeciwdziałać praktyce powoływania na stanowisko sędziego Trybunału kandydatów, którzy nie wyróżniają się wiedzą prawniczą i doświadczeniem zawodowym, lecz pozostają w bliskiej relacji z ugrupowaniem posiadającym aktualnie większość parlamentarną.
  
  
• Odpowiedzialność dyscyplinarna sędziów Trybunału Konstytucyjnego. W projekcie zdecydowano, że skład sądu dyscyplinarnego I i II instancji będzie wyznaczany w drodze losowania przez Prezesa Trybunału spośród sędziów Trybunału i sędziów Trybunału w stanie spoczynku, a nie jak obecnie wyłącznie przez czynnych sędziów Trybunału. W Projekcie rozszerzono także katalog podmiotów, które mogą złożyć wniosek o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego. Dotychczas wniosek taki mógł złożyć sędzia Trybunału lub Prezydent na wniosek Prokuratora Generalnego, po zasięgnięciu opinii Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego. Zgodnie z Projektem wniosek o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego będzie mógł złożyć poza sędzią Trybunału i Prezydentem RP, Prokurator Generalny oraz sędzia Trybunału w stanie spoczynku.
  
  
• Stwierdzenie nieważności wyroków wydanych z udziałem tzw. dublerów. Projekt stwierdza, że wyroki Trybunału Konstytucyjnego wydane z udziałem osób nieuprawnionych do orzekania są nieważne i nie wywołują skutków prawnych przewidzianych w art. 190 ust. 1 i ust. 3 Konstytucji RP. Przez osobę nieuprawnioną do orzekania Projekt rozumie osobę powołaną na stanowisko sędziego Trybunału Konstytucyjnego z naruszeniem ustawy z dnia 25 czerwca 2015 r. o Trybunale Konstytucyjnym oraz wyroków Trybunału Konstytucyjnego o sygn. K 34/15 i K 35/15, a także osobę powołaną na jej miejsce (tzw. dublerów i następców dublerów). Analogicznie Projekt kwalifikuje postanowienia Trybunału Konstytucyjnego wydane w sprawach dotyczących sporów kompetencyjnych. Projekt wprowadza także obowiązek powtórzenia wszystkich czynności procesowych, w których brały udział osoby nieuprawnione do orzekania.
  
  
• Ochrona skutków wyroków wydanych wskutek wniesienia skarg konstytucyjnych i pytań prawnych w sprawach indywidualnych. Projekt przewiduje, że w odniesieniu do skarg konstytucyjnych i pytań prawnych, nieważność wyroku TK nie pociąga za sobą skutków dla ważności rozstrzygnięć wydanych w sprawach indywidualnych. Wyjątek ten dotyczy sytuacji, gdy po wyroku TK, wydanego z udziałem osoby nieuprawnionej do orzekania, wznowiono postępowanie sądowe lub wydano wyrok lub decyzję administracyjną w sprawie indywidualnej.
  
  
• Ponowny wybór Prezesa Trybunału Konstytucyjnego. Projekt przewiduje, że od dnia wejścia w życie ustawy obowiązki prezesa Trybunału Konstytucyjnego sprawuje sędzia o najdłuższym stażu sędziowskim w Trybunale Konstytucyjnym. W terminie 3 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy Zgromadzenie przedstawia Prezydentowi kandydatów na stanowisko Prezesa i Wiceprezesa Trybunału.
  
  
• Osoby nieuprawnione do orzekania.  Przyjęta konstrukcja przepisów wprowadzających, uznająca tzw. dublerów i osoby zajmujące ich miejsca za osoby, które są nieuprawnione do orzekania, stanowi w konsekwencji, że z chwilą wejścia ustawy w życie nie będą mogły one brać udział w czynnościach orzeczniczych i ustąpią miejsca poprawnie wybranym sędziom Trybunału Konstytucyjnego.

PRAWORZĄDNOŚĆ – PROKURATURA

Nazwa organizacji przygotowującej propozycje

Stowarzyszenie Prokuratorów Lex Super Omnia

Osoba prezentująca propozycje

Krzysztof Izdebski

Czego dotyczą propozycje rozwiązań?

Utworzenie niezależnej od wpływów politycznych prokuratury, opartej na standardach międzynarodowych, stojącej na straży praworządności oraz praw i wolności człowieka.

Krótki opis problemu, którego dotyczą rozwiązania

Począwszy od marca 2016, prokuratura została podana pełnej politycznej kontroli. Po unifikacji urzędów Prokuratora Generalnego i Ministra Sprawiedliwości na jej czele stanął  czynny polityk, poseł na Sejm RP, a zarazem szef partii współrządzącej. Praktyką działalności prokuratury stało się naruszanie zasady równego traktowania wobec prawa. Z jednej strony prokuratura z pełną determinacją ściga obywateli sprzeciwiających się naruszaniu naruszeniu zasad demokracji i praworządności, z drugiej zaś – nie podejmuje postępowań przygotowawczych wobec osób związanych z aktualną większość sprawującą władzę.

Na czym polega proponowane rozwiązanie? Co i jak zmienia?

mnia,  jest pierwszą kompleksową regulacją kształtującą ustrój prokuratury i jej pozycję w strukturze organów państwa; został przygotowany w oparciu o standardy międzynarodowe, w szczególności Rady Europy. Podstawowymi filarami projektu ustawy są:

• niezależność (prokuratury i prokuratorów),
• odpowiedzialność,
• transparentność i kontrola społeczna.

Proponujemy rozdział funkcji Prokuratora Generalnego i Ministra Sprawiedliwości, zmiany strukturalne sprowadzające się do ograniczenia ilości szczebli prokuratury w celu likwidacji wszelkich form nadzorczych, co przyczyni się do większej sprawności prowadzenia postępowań przygotowawczych.

Niezależny prokurator, pozbawiony zewnętrznych ingerencji, działający w interesie obywatela będzie gwarantem obiektywnego i rzetelnego rozpoznania jego sprawy. Niezależność ta zostanie wzmocniona dzięki przywróceniu konkursów, obejmujących zarówno stanowiska funkcyjne, jak i służbowe, a także dzięki  przywróceniu kadencyjności stanowisk kierowniczych w prokuraturze.

Jak zaawansowane są prace nad  propozycjami rozwiązań?

Stowarzyszenie przygotowało projekt ustawy.

Opis prowadzonych do tej pory działań: co zostało już zrobione?

Obecnie projekt ustawy jest recenzowany przez legislatorów, aby spełniał zasady techniki prawodawczej.

Projekt został skonsultowany z członkami Stowarzyszenia, a jego główne tezy zaprezentowane podczas konferencji w marcu 2023.

Projekt jest również konsultowany z innymi organizacjami prawniczymi.

One pager o działaniach/propozycjach organizacji

• Rozdzielenie funkcji Ministra Sprawiedliwości-Prokuratora Generalnego

Jest to implementacja rekomendacji Rady Europy, zawartej w opinii Komisji Weneckiej oceniającej aktualnie obowiązujące przepisy Prawa o prokuraturze, jak również rekomendacji Komisji Europejskiej, zawartej w ostatnim Raporcie o stanie praworządności w Polsce za 2022 rok.  Stowarzyszenie proponuje wybór Prokuratora Generalnego spośród  dwóch kandydatów legitymujących się co najmniej dwudziestoletnim, nieprzerwanym stażem na stanowisku prokuratora w służbie czynnej, wyłonionych przez Naczelną Radę Prokuratury w procedurze konkursowej na jednorazową sześcioletnią kadencję. W procedurze udział będą mogły wziąć organizacje pozarządowe zgłaszając swojego kandydata na Prokuratora Generalnego;

• Rozgraniczenie kompetencji śledczych, jakie posiada policja i inne uprawnione do prowadzenia postępowania przygotowawczego organy od kompetencji oskarżycielskich przysługujących prokuratorowi

Na pierwszy plan wysuwa się zatem rola prokuratora jako oskarżyciela publicznego przed sądem, wnoszącego akt oskarżenia i odpowiedzialnego za wynik postępowania nie tylko do prawomocnego zakończenia postępowania sądowego, ale także na etapie postępowania wykonawczego. Prokurator będzie zobowiązany do kontrolowania organów prowadzących postępowanie przygotowawcze w zakresie zgodności z prawem ich działań i gwarancji respektowania praw stron postępowania.

• Eliminacja uprawnienia Prokuratora Generalnego do wydawania poleceń w indywidualnych sprawach co do kierunków postępowania i co do podejmowanej decyzji merytorycznej; określenie zasad wydawania wytycznych, zarządzeń i poleceń, które nie mogą dotyczyć treści czynności procesowej w konkretnym postępowaniu, z wyjątkiem polecenia wszczęcia postępowania karnego.
• Likwidacja faktycznej pięcioszczeblowej struktury prokuratury na rzecz struktury  trzyszczebowej

Stowarzyszenie postuluje likwidację szczebla prokuratury regionalnej z pozostawieniem prokuratur rejonowych, okręgowych oraz Biura Prokuratora Generalnego. Struktura taka będzie strukturą tańszą i bardziej efektywną, zapewniającą obywatelowi sprawniejsze rozpoznanie jego sprawy. Autorzy projektu nie dostrzegają też konieczności utrzymywania prokuratorów w ramach struktury Instytutu Pamięci Narodowej, postulując  ponadto ograniczenie liczby prokuratorów wojskowych oraz prokuratorów wykonujących obowiązki urzędnicze. Naszym celem jest racjonalne wykorzystanie kadry orzeczniczej poprzez zwiększenie liczby prokuratorów występujących przed sądem jako oskarżycieli publicznych i prowadzących postępowanie, czego zakładanym efektem będzie zwiększenie sprawności działalności prokuratury. Chcemy, aby prawo do rozpoznania sprawy w rozsądnym terminie stało się zasadą, nie zaś wyjątkiem od niej.

• Poddanie prokuratury kontroli społecznej

Przygotowany projekt ustawy przewiduje wprowadzenie zasady, iż prokuratorzy przy wykonywaniu zadań współpracują z organami administracji publicznej, organami samorządu terytorialnego, ale także związkami zawodowymi, organizacjami samorządowymi, podmiotami użyteczności publicznej oraz organizacjami społecznymi, w szczególności działającymi na rzecz ochrony praw i wolności człowieka. Projekt wprowadza zasadę transparentności realizowanej poprzez obowiązki sprawozdawcze i informacyjne Prokuratora Generalnego, który będzie zobowiązany corocznie przedstawić Sejmowi sprawozdanie z działalności prokuratury, i umożliwia przedstawicielem społeczeństwa udział w wybranych gremiach kontrolnych, decydujących o kierunkach pracy i działalności prokuratury.

• Naczelna Rada Prokuratury, stojąca na straży niezależność prokuratorów i asesorów jako organ kontrolno-doradczy Prokuratora Generalnego

Organ ten będzie powoływana na czteroletnią kadencję i składać się będzie z 12 członków wybranych spośród prokuratorów Biura Prokuratora Generalnego, prokuratorów prokuratur okręgowych i prokuratorów prokuratur rejonowych. Organ ten będzie miał szerokie kompetencje związane m.in. z przeprowadzeniem konkursu i wyboru kandydatów na stanowisko Prokuratora Generalnego, organizacją konkursów i wyboru prokuratorów powoływanych na pierwsze i kolejne stanowiska służbowe. Naczelna Rada Prokuratury będzie rozpoznawać odwołania od decyzji w przedmiocie ocen okresowych czy też będzie mogła wnioskować o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego. Obywatele będą mogli zgłosić swojego kandydata do Naczelnej Rady Prokuratury po zebraniu 2000 podpisów. Ponadto przy Naczelnej Radzie Prokuratury powołana zostanie Rada Społeczna z głosem doradczym i opiniodawczym.  Rada Społeczna będzie mogła przedstawiać opinie w sprawach powołania Prokuratora Generalnego oraz w sprawach osób powoływanych do pełnienia funkcji w prokuraturze, będzie mogła również przedstawiać opinie w sprawach powołania na pierwsze i kolejne prokuratorskie stanowiska służbowe; będzie mogła także przedstawiać zagadnienia wymagające pilnej reakcji Naczelnej Rady Prokuratury.

• Stworzenie nowego modelu postępowania dyscyplinarnego, odpowiadającego wymogom rzetelnej i transparentnej oceny pracy

Prokurator Generalny pozostanie przełożonym dyscyplinarnym wszystkich prokuratorów, niemniej jednak projekt przewiduje możliwość inicjowania postępowań dyscyplinarnych także przez organy samorządowe prokuratury. Istotnym novum projektu jest pełne uniezależnienie rzecznika dyscyplinarnego Prokuratora Generalnego, który powoływany na kadencję, będzie musiał cechować się odpowiednio wysokim – co najmniej 20-letnim stażem pracy i wysokimi kwalifikacjami moralnymi.

• Stworzenie silnego i sprawnego samorządu prokuratorskiego, stanowiącego jeden z filarów niezależnej prokuratury

Projekt zakłada budowę samorządu na wszystkich szczeblach organizacyjnych, który będzie posiadał szerokie kompetencje, pozwalające mu na szybkie reagowanie na wszelkie nieprawidłowości w działalności prokuratury.

• Przyjęcie czytelnych, przejrzystych i jednoznacznych kryteriów oceny pracy prokuratora

W świetle proponowanych rozwiązań praca prokuratura będzie poddana kontroli tak sądowej, jak i wewnętrznej w postaci m.in. ocen okresowych. Uzyskanie niezależności będzie wiązało się w sposób bezpośredni z odpowiedzialnością konkretnego prokuratora za sposób i wynik postępowania. Naszym celem jest stworzenie wyższych wymagań co do etyki i pragmatyki zawodowej, które mają służyć odbudowie prestiżu zawodu.