Organizacje społeczne zrzeszone w sieci SOS dla Edukacji wspierają propozycje zawarte w projekcie podstawy programowej z języka polskiego, a w szczególności nowe podejście do lektur szkolnych i czytelnictwa.
Młodzi ludzie – zwłaszcza w szkole podstawowej – powinni rozumieć, że literatura może być blisko ich życia i problemów. Zwiększa to szansę na zainteresowanie ich czytaniem, dla własnego rozwoju, a także dla przyjemności. Świat wirtualny jest dziś bliżej ich doświadczeń i nic dziwnego, że jest znacznie bardziej atrakcyjny niż książki. Polska szkoła pilnie potrzebuje zmiany w tym zakresie, a propozycja nowej podstawy programowej dla szkoły podstawowej wychodzi temu naprzeciw.
W klasach IV-VI zrezygnowano z listy lektur obowiązkowych z literatury młodzieżowej i dziecięcej. Są za to kręgi tematyczne (np. dom, przyjaźń, emocje, człowiek i natura, różnorodność) w oparciu o lekturę nie mniej niż czterech książek, wybieranych wspólnie przez uczniów i nauczyciela. Chodzi o to – jak tłumaczy dr Kinga Białek, koordynatorka zespołu pracującego nad nową podstawą – żeby były to utwory poruszające tematy bliskie młodym ludziom. Mają to być zarówno utwory współczesne, jak i klasyczne. Ponadto uczennice i uczniowie czytać będą także fragmenty Biblii, wybrane mity greckie, baśnie i legendy ważne dla kultury światowej, europejskiej, narodowej i regionalnej.
W klasach VII-VIII na liście lektur obowiązkowych pojawiają się tu trzy dłuższe utwory z literatury polskiej („Balladyna”, „Dziady” cz. II oraz „Kamienie na szaniec”). Ponadto uczennice i uczniowie czytają liczne pozycje z klasyki literatury polskiej, w tym treny i fraszki Jana Kochanowskiego, bajki Ignacego Krasickiego, wybrane nowele Henryka Sienkiewicza lub Bolesława Prusa, opowiadanie lub jednoaktówkę Sławomira Mrożka oraz opowiadanie podejmujące problematykę Holokaustu. Podobnie jak na wcześniejszym etapie uczniowie będą musieli przeczytać w każdej klasie nie mniej niż cztery dłuższe lektury, w tym obowiązkowo wymienione powyżej trzy utwory, a dodatkowo: teksty epickie reprezentujące różne sposoby prowadzenia narracji oraz teksty dramatyczne, przykłady literatury gatunkowej, np. fantasy, science fiction, kryminalne, przygodowe, obyczajowe i teksty z kanonu literatury światowej.
Warto zauważyć, że według propozycji ekspertów w szkole podstawowej uczniowie i uczennice będą musieli przeczytać co najmniej 20 książek, a więc o jedną więcej niż według obecnej podstawy programowej. W dobrym kierunku idzie zwiększenie liczby pozycji do wyboru przez nauczycieli i uczniów, co podkreśla ich autonomię oraz jest wyrazem zaufania do kompetencji nauczycielek i nauczycieli.
Taka propozycja wymusi też zmiany w egzaminie ósmoklasisty, tym w 2031 roku – pierwszym opartym na nowej podstawie programowej. Skończy się tzw. uczenie pod egzamin z lektur obowiązkowych. Katalog zadań egzaminacyjnych będzie uwzględniał umiejętności w zakresie czytania i rozumienia różnych tekstów, nie tylko tych ze wskazanego kanonu.
Zaprezentowana zmiana budzi optymizm. Skrócona lista lektur obowiązkowych, duża autonomia nauczycieli i uczniów w wyborze pozycji książkowych w danym roku szkolnym, zwrócenie uwagi (wreszcie!) na potrzebę edukacji czytelniczej i praktyki lekturowe oraz pokazywanie w końcowych klasach szkoły podstawowej, że literatura miała różne fazy i ma to wpływ na to, kim jesteśmy, na naszą tożsamość – to mocne strony zaprezentowanej propozycji.
Zaproponowana przez ekspertów IBE koncepcja podstawy z języka polskiego dla szkoły podstawowej jest bliższa rzeczywistości naszych dzieci. Uwzględnia możliwości i potrzeby młodych we współczesnym świecie. Daje szansę na kształcenie umiejętności językowych – czytania i pisania, analizy, rozumienia i interpretacji – bez pośpiechu. To mierzenie sił polskiej szkoły na zamiary. Ta propozycja daje nadzieję, że edukacja polonistyczna będzie ciekawsza, sensowniejsza, bardziej sprawcza. Szkoła ma szansę stać się przestrzenią, gdzie znajdzie się czas na pogłębioną rozmowę zarówno o klasyce polskiej literatury i kodzie kulturowym, jak i o ważnych dla młodych ludzi sprawach, o wartościach i tożsamości. To będzie szkoła, w której zaczniemy wreszcie ufać nauczycielkom i nauczycielom.
Organizacje SOS dla Edukacji uważnie śledzą prace ekspertów i ekspertek IBE, a także niepokojący przebieg debaty publicznej w sprawie lektur, która im towarzyszy. Mamy nadzieję, że Ministerstwo Edukacji Narodowej będzie wspierać kierunek zmian, zarysowany w projekcie eksperckim, w tym podejście do lektur jako sposobu rozwijania kompetencji czytelniczych młodych ludzi.
Równocześnie organizacje SOS pracują nad propozycjami lektur do wyboru dla dzieci w różnym wieku i na różnych etapach edukacyjnych. Zamierzamy także organizować debaty na temat projektu podstaw programowych do wszystkich przedmiotów oraz uczestniczyć w formalnych konsultacjach, gdy tylko zostaną otwarte.
Organizacje SOS dla Edukacji:
- Edukacja w Działaniu
- Fundacja Centrum im. prof. Bronisława Geremka
- Fundacja Civis Polonus
- Fundacja Dla Lepszych Czasów
- Fundacja Edukacja dla Rozwoju EDUKO
- Fundacja Edukacji Domowej
- Fundacja Edukacyjna Przedsiębiorczości
- Fundacja EduTank
- Fundacja EFC
- Fundacja My Future
- Fundacja Naukowa Evidence Institute
- Fundacja OFF School
- Fundacja “Przestrzeń dla edukacji”
- Fundacja Przestrzeń do życia
- Fundacja SOK
- Fundacja Szkoła bez Ocen
- Fundacja Szkoła z Klasą
- Fundacja Teach for Poland
- Fundacja WOLOHUB
- Fundacja Wkra Możliwości
- Grupa Obywatelska Ostrowski Spacer Protestacyjny „Łańcuch Światła”
- NIE dla chaosu w szkole
- Protest z Wykrzyknikiem
- Społeczne Towarzystwo Oświatowe
- Stowarzyszenie Kogutorium
- Stowarzyszenie Umarłych Statutów