Jednym z głównych celów koalicji SOS dla Edukacji jest działanie na rzecz zmiany w polskiej szkole – tak by odpowiadała na wyzwania, jakie świat stawia przed młodymi osobami. Dlatego opracowaliśmy Obywatelski Pakt dla Edukacji. Zachęcamy do zapoznania się z nim, a organizacje społeczne i samorządy lokalne również do podpisania się pod jego założeniami. Można to zrobić na stronie ngo.pl.
KTO?
Sieć Organizacji Społecznych dla Edukacji, która przedstawia propozycję Obywatelskiego Paktu dla Edukacji, powstała jesienią 2020 roku. Wspólnie przygotowujemy rozwiązania problemów, które stoją dziś przed polską szkołą i wczesną edukacją – nasze rekomendacje dla władz centralnych, samorządów lokalnych i środowisk szkolnych zawarliśmy w kilkunastu szczegółowych opracowaniach (patrz: https://sosdlaedukacji.pl/jakiej-chcemy-szkoly/).
Mieliśmy swój udział w powstrzymaniu Lex Czarnek. Część z nas zainicjowała rok temu kampanię Wolna Szkoła w proteście przeciw tej ustawie. Do inicjatywy dołączyło 100 innych organizacji, nauczycielskie związki zawodowe i samorządy lokalne, a także ruchy nauczycieli, rodziców i uczniów. Czerwona ekierka – symbol protestu – pojawiała się też w wystąpieniach polityczek i polityków oraz edukacyjnych ekspertów i ekspertek m.in. w czasie sejmowych komisji i wysłuchań.
CO?
Obywatelski Pakt dla Edukacji jest pierwszym tego typu kompleksowym dokumentem, który opisuje najważniejsze obszary edukacji wymagające naprawy i kierunki zmian. Chodzi o przekształcenie polskiej szkoły z „ministerialnej” i centralnie sterowanej, opartej na starym modelu przekazywania masy szczegółowych wiadomości, oderwanej od lokalnej społeczności i zamkniętej na problemy współczesnego świata, a przy tym nastawionej na rywalizację, z obsesją ocen i egzaminów – na szkołę na miarę wyzwań XXI wieku, z naciskiem na autonomię dyrekcji i grona nauczycielskiego, skupioną na kształceniu złożonych umiejętności (takich jak krytyczne myślenie czy praca zespołowa), stawiającą na współpracę i zaangażowanie w sprawy lokalne oraz globalne, kształtującą ludzi wolnych, promującą odwagę i niezależność myślenia. Wszystko to wymaga radykalnego wzrostu nakładów i dowartościowania zawodu nauczycielskiego.
Poniżej znajdą Państwo naszą propozycję w 10 punktach – w załączniku dokument w dwóch wersjach: pełnej i skróconej do głównych haseł.
Pakt jest projektem minimum, który może stanowić wspólny mianownik dla środowisk zainteresowanych poprawą edukacji. Chcemy, by nasze propozycje stały się przedmiotem otwartej publicznej debaty z udziałem tych, którzy wezmą odpowiedzialność za ich wprowadzenie: ugrupowań politycznych, które będą stanowić prawo w przyszłym parlamencie, samorządów, na których barki spadnie ciężar reform, a także środowisk szkolnych, bez których nic się nie uda zmienić.
DLACZEGO?
Polska szkoła znalazła się w głębokim kryzysie. Po zamieszaniu wywołanym tzw. reformą edukacji i przegranym strajku nauczycielskim w 2019 roku dramatyczną sytuację pogłębiły jeszcze pandemia i pauperyzacja zawodu nauczycielskiego. Podwyżki, jeśli były, to poniżej wzrostu kosztów życia i wzrostu średnich wynagrodzeń. Do tego dochodzi dziś kolejne wyzwanie: edukacja tysięcy dzieci uchodźczych z Ukrainy.
PO CO?
Pakt ma być bezprecedensowym przedsięwzięciem ponad podziałami. Zwracamy się do różnych sił politycznych, samorządów lokalnych, nauczycielskich związków zawodowych, stowarzyszeń dyrektorskich i nauczycielskich o poparcie go i udział w dalszych pracach nad konkretnymi rozwiązaniami. Wsparcie postulatów Obywatelskiego Paktu dla Edukacji zapowiedziały już Związek Nauczycielstwa Polskiego, Niezależny Związek Zawodowy Oświata Polska, a także Ruch Samorządowy TAK! Dla Polski i Unia Metropolii Polskich.
Pakt ma być też dzwonkiem alarmowym, który obudzi opinię publiczną i uświadomi wszystkim, że ta kluczowa dla polskiej przyszłości dziedzina życia społecznego wymaga pilnej naprawy, a w kilku punktach – ratunku. Nie uda się to bez udziału mediów, które zobaczą, że to jest „dobry temat”.
Liczymy, że po raz pierwszy w III RP, jakość edukacji – tak kluczowa dla prywatnego życia obywatelek i obywateli, dzieci, młodzieży, ich rodziców i dziadków, nie mówiąc o setkach tysięcy nauczycielskich rodzin – stanie się jednym z zasadniczych tematów debat w kampanii wyborczej, a po wyborach – jednym z priorytetów nowych władz.
Pakt nie jest zamkniętą księgą. Mamy nadzieję, że przedstawione przez nas propozycje zostaną rozwinięte i uzupełnione o elementy ważne z perspektywy ugrupowań politycznych, samorządów lokalnych, nauczycielskich związków zawodowych, innych organizacji społecznych i środowisk szkolnych.
Pakt może być także szansą dla ugrupowań opozycyjnych na merytoryczną krytykę, a zarazem na zgłaszanie konstruktywnych propozycji systemowych rozwiązań zamiast wojennej retoryki i populistycznych obietnic. Liczymy, że będzie punktem odniesienia dla programów wyborczych i projektów zmian legislacyjnych.
Mamy nadzieję, że także media znajdą własny klucz do informowania i debatowania nad przedstawionym tu programem, np. pokazując edukacyjny konkret: co źle działa w przedszkolach i szkołach, jak sobie z tym radzą nauczycielki i dyrektorki, jakich zmian oczekują młodzi ludzie i ich rodzice. A może także jak funkcjonują systemy edukacji w Skandynawii, Kanadzie czy Walii – krajach, które mogą być odniesieniem dla naszych propozycji.
Chociaż brzmi to pompatycznie, to tylko wspólnym wysiłkiem wszystkich demokratycznych sił społecznych i politycznych możemy uratować polską szkołę i dać szansę rozwoju naszym dzieciom i naszemu krajowi.