SOS dla Edukacji od początku swej działalności postulował uspołecznienie procesu tworzenia polityki edukacyjnej. Uważaliśmy i nadal uważamy, że edukacja jako jedna z kluczowych polityk publicznych, nie może powstawać w oderwaniu od środowisk edukacyjnych – szkolnych, samorządowych, akademickich i pozarządowych.
Postulat utworzenia Komisji Edukacji Narodowej zawarliśmy w Obywatelskim Pakcie dla Edukacji z 2022 roku, w którego preambule tak wprowadzaliśmy ideę KEN:
“O potrzebie ponadpartyjnego porozumienia w sprawie polityki oświatowej przekonują od kilku lat nie tylko organizacje społeczne, ale też niektóre partie opozycyjne. Postulują one powołanie niezależnej kolegialnej Komisji Edukacji Narodowej. KEN miałaby odpowiadać za politykę edukacyjną, w tym podnoszenie jakości pracy szkół (przy zachowaniu ich 2 samodzielności), zapewnienie dostępności edukacji czy zmiany programowe. KEN pozwoliłaby także zachować ciągłość pracy systemu oświaty i uniknąć sytuacji, w których powoływane po kolejnych wyborach rządy dokonują głębokich i nieuzasadnionych badaniami ani diagnozą ingerencji w organizację pracy szkół i treści nauczania. W skład KEN powoływani byliby edukacyjni eksperci i ekspertki proponowani przez stronę społeczną, związki zawodowe, samorządy lokalne i szkoły wyższe. Zasady wyłaniania członków komisji oraz jej kompetencje powinny zostać określone w ramach szerokiego, ponadpartyjnego porozumienia.”
Rok temu w czasie kampanii wyborczej do parlamentu, proponowaliśmy utworzenie KEN jako jedno z 10 rozwiązań prawno-organizacyjnych do wprowadzenia przez nowy rząd. Obejmowały one także radykalny wzrost wynagrodzeń nauczycielskich i subwencji oświatowej, uszczuplenie podstawy programowej i podjęcie prac nad nowym curriculum, a także m.in. odpolitycznienie kuratoriów oświaty i powołanie rzecznika praw uczniowskich w oparciu o ustawę o prawach uczniowskich. Wiele z naszych rekomendacji zostało w ostatnich miesiącach wprowadzonych w życie lub znajduje się w planach rządu. Pisaliśmy: “Niezależnie od zmian możliwych do wprowadzenia w krótkim czasie, należy dążyć do wypracowania bardziej całościowych i systemowych rozwiązań. To zadanie nie powinno być jednak, jak to dotychczas jest praktykowane, domeną wyłącznie Ministerstwa Edukacji i Nauki. Musi się opierać na współdziałaniu wszystkich ważnych podmiotów: rządu, samorządów lokalnych, organizacji nauczycielskich, przedstawicieli oświaty niepublicznej, organizacji pozarządowych i akademii.” Niestety propozycja utworzenia KEN jak dotąd nie została uwzględniona w działaniach ani planach rządzących.
Warto dodać, że w kolejnym dokumencie programowym SOS Mapie Drogowej dla Edukacji, przedstawiliśmy bardziej rozbudowaną, wariantową koncepcję działania Komisji Edukacji Narodowej. Celem KEN miała być ponadpartyjna praca ekspertek i ekspertów oraz strony społecznej prowadząca do wspólnego wypracowania zmian w polskiej szkole z perspektywą na najbliższe lata – do końca dekady i dłużej. Choć kluczową rolę w tym procesie odegrają eksperci, członkinie i członkowie KEN, to ich głównym zadaniem będzie gromadzenie i twórcze przetwarzanie wiedzy płynącej z wielu źródeł – od badań naukowych i inspiracji międzynarodowych do systematycznego i dobrze ustrukturyzowanego edukacyjnego crowdsourcingu, czyli pozyskiwania rozwiązań i postulatów od wszystkich zainteresowanych: praktyków i praktyczek oświaty, środowisk nauczycielskich, rodzicielskich, uczniowskich, samorządowych i pozarządowych, związkowych oraz ekspertek i ekspertów akademickich.
Polskie Stronnictwo Ludowe w dniu Święta Wojska Polskiego ustami ministra Kosiniaka-Kamysza zaproponowało utworzenie własnej wersji KEN, powołując się przy tym na ideę SOS dla Edukacji. Koncepcja PSL ma kilka zbieżnych punktów z naszą inicjatywą, jednak różnią je istotne szczegóły, które determinują rolę, jaką KEN miałaby pełnić w kształtowaniu systemu edukacji, strategii edukacyjnych, monitorowaniu ich realizacji i ewentualnych modyfikacji w związku ze zmieniającymi się stale wyzwaniami. Koncepcja powoływania i funkcjonowania KEN, zarysowana przez SOS dla Edukacji i zaproszonych do współpracy ekspertów wskazuje, że Komisja ma wspierać rząd w roli kreatora polityki edukacyjnej w horyzoncie wykraczającym wyraźnie poza jedną kadencję parlamentu i program polityczny jednego rządu. Niestety zaproponowany przez PSL skład i tryb powoływania KEN nie gwarantuje niezależności Komisji, ciągłości i trwałości oraz rzeczywistego wpływu tego ciała na system oświaty, co podważa fundamenty opisanego przez nas projektu.
